Điều trị suy dinh dưỡng trẻ em bằng y học cổ truyền

Ở nước ta, theo điều tra của Viện Dinh dưỡng, tỉ lệ suy dinh dưỡng (SDD) ở trẻ em dưới 5 tuổi năm 2993 là 28,6%, giảm rất nhiều so với trước, nhưng vẫn là nước có tỉ lệ SDD ở mức cao, theo phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới. Vì vậy, phòng chống SDD là công việc đòi hỏi những nỗ lực rất lớn của ngành y tế cũng như toàn xã hội, trong đó, y học cổ truyền đã có nhiều đóng góp tích cực.

Trẻ em suy dinh dưỡng

Theo y học cổ truyền, SDD thuộc phạm vi chứng cam với các biểu hiện trẻ da thịt gầy róc, bụng trướng to (bụng ỏng, đít beo), ăn uống kém, có thể kèm theo tả lỵ.

Điều trị SDD là vấn đề toàn diện về thuốc, ăn uống vầ chăm sóc. Trẻ SDD trung bình và nặng (độ I và II) điều trị chủ yếu tại cộng đồng, bằng chế độ ăn phù hợp với lứa tuổi, đảm bảo đủ về số lượng, chất lượng, tỉ lệ, trong đó sữa mẹ là trung tâm với trẻ còn bú. Tuy nhiên, một số khó khăn thường gặp phải trong quá trình điều trị cho các trẻ này, nhất là ở các trẻ sống ở thành phố hoặc thị trấn - nơi kinh tế tương đối đầy đủ, là trẻ rất lười ăn nên rất khó thực hiện phục hồi dinh dưỡng. Lúc này các phương pháp YHCT có tác dụng kích thích tiêu hóa cho trẻ rất tốt, tạo điều kiện thuận lợi cho phục hồi dinh dưỡng, chưa thấy có tác dụng không mong muốn, được người dân trong cộng đồng tín nhiệm. Rất nhiều bài thuốc y học cổ truyền giúp điều trị SDD đã nổi tiếng và được sử dụng rộng rãi trong cả nước.

Suy dinh dưỡng rất nặng, độ III có biến chứng, như khô loét giác mạc, mảng sắc tố,… bệnh thường nặng, nguy cơ tử vong cao do biến chứng hoặc bội nhiễm, nên điều trị bằng y học hiện đại. Cụ thể, y học cổ truyền có thể tham gia điều trị bệnh này như sau:

Phương pháp dùng thuốc

* Với trẻ gầy còm, bụng to trướng cứng nổi gân xanh, người bứt rứt khó chịu, da nóng. Thỉnh thoảng trẻ sốt về chiều, ăn kém, lười ăn, đại tiện lúc táo lúc lỏng, phân khắm, lổn nhổn, sống phân, đái khai. Ra mồ hôi trộm. Có thể uống bài thuốc sau:

Tiêu thực hoàn

Sơn tra__________________________12g

Thần khúc_______________________06g

Hoài sơn________________________12g

Liên kiều________________________06g

La bạc tử________________________06g

Trần bì__________________________06g

Bán hạ__________________________06g

Sắc uống 1 thang/ngày, hoặc theo tỉ lệ trên tăng lượng, tán bột mịn, hoàn viên, uống 2 – 4g/lần x 2 lần/ngày. Hoặc có thể dùng một trong các bài thuốc đơn giản sau :

Kê nội kim(màng trong mề gà) 2 g nghiền nhỏ, uống với nước sôi hàng ngày

Camtích tán

Kê nội kim_______________________40g

Thần khúc_______________________120g

Sơn tra__________________________120g

Mạch nha________________________120g

Tán bột mịn, uống 2-4 g/lần x 3 lần/ngày.

Với trẻ mệt mỏi, gầy còm, sắc mặt vàng ải, cơ nhục nhẽo lúc ngủ mắt nhắm không kín, chán ăn. Tiếng khóc nhỏ yếu. Đại tiện phân sống, nát kéo dài 3-4 lần/ngày. Bụng hơi trướng, ấm mềm. Có thể uống bài thuốc như sau:

Sâm linh bạch truật tán

Đẳng sâm________________________10g

Bạch linh________________________08g

Bạch truật_______________________10g

Hoài sơn________________________10g

Liên nhục_______________________10g

Biển đậu________________________10g

Cát cánh________________________04g

Camthảo_______________________04g

Sa nhân________________________04g

Gia Sơn tra 6g, Thần khúc 6g để tăng tác dụng tiêu đồ ăn tích trệ. Sắc uống 1 thang/ngày, hoặc theo tỉ lệ trên tăng lượng, tán bột mịn, uống 6-8 g/lần với nước Đại táo x 2 lần/ngày. Hoặc dùng bài:

Cốm bổ tỳ(Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương)

Đẳng sâm________________________100g

Ý dĩ sao__________________________ 100g

Nhục đậu khấu____________________ 30g

Hoài sơn_________________________ 100g

Liên nhục________________________ 100g

Biển đậu_________________________ 100g

Cốc nha_________________________ 30g

Trần bì__________________________ 20g

Sa nhân_________________________ 30g

Tán bột, làm cốm uống 12-20 g/ngày tùy lứa tuổi. Các bài thuốc y học cổ truyền này nếu dùng kiên trì và lâu dài, tốt nhất là 3 tháng/đợt, sẽ mang lại những kết quả bền vững trong điều trị SDD. Ngoài thuốc, trẻ còn cần được điều trị toàn diện bằng chế độ ăn, chăm sóc đầy đủ và đúng cách.

Phương pháp không dùng thuốc

Châm cứu tỏ ra không thích hợp lắm vì dễ làm trẻ sợ nên không thể châm lâu dài được.

Xoa bóp véo da cột sống lưng có thể cải thiện tuần hoàn, tăng cường lưu thông khí huyết, kích thích tiêu hóa. Đây là phương pháp có thể hướng dẫn mẹ trẻ tự làm cho con được, cho kết quả khả quan nếu làm kiên trì. Cách làm cụ thể như sau :

Đặt trẻ nằm sấp trên đùi người làm/ Véo da dọc cột sống lưng trẻ, từ cột sống cùng đến đốt sống cổ VII. Véo thành ba đường – một đường chính giữa cột sống, hai đường còn lại ở hai bên cách đường giữa khoảng 1 – 1.5 cm. Mỗi đường véo 3 - 4 lần. Riêng đường giữa, khi véo qua vùng thắt lưng, nhấc nhẹ da ở giữa khe các đốt sống lên một chút cho phát ra tiếng kêu ‘ cục. Sau mỗi lần làm, da vùng cột sống ửng hồng lên là đạt yêu cầu. Nên làm cho trẻ 1 lần/ngày, xa bữa ăn, tốt nhất là vào buổi tối trước khi đi ngủ.