Trong y học cổ truyền, có khá nhiều thảo dược được sử dụng nhằm mục đích cải thiện trí nhớ và dự phòng tích cực chứng “kiện vong” (hay quên), một căn bệnh thường gặp và đang có xu hướng gia tăng, kể cả ở lứa tuổi học đường. Các vị thuốc này được xếp chung vào nhóm dược vật có công dụng “kiện não ích trí”.

Những vị thuốc này cũng sẽ giúp ích cho các học sinh chuẩn bị bước vào mùa thi đại học, cao đẳng…

Hồ đào nhân

Hồ đào nhân vị ngọt, tính ấm, có công dụng bổ thận cố tinh, ôn phế chỉ khái, ích khí dưỡng huyết, bổ não ích trí, nhuận tràng thông tiện. Hồ đào nhân có giá trị dinh dưỡng rất cao, cứ mỗi 100g có chứa 58 – 74g chất béo, chủ yếu là các acid béo không no, 18g chất đạm, 10g chất vô cơ, nhiều loại vitamin như B1, B2, C, E… và các nguyên tố vi lượng như Ca, P, Fe, Zn, Mg… và một lượng lớn photpholipid và lysine rất cần cho cấu trúc và hoạt động của não bộ. Bởi vậy, hồ đào nhân là một trong những thực phẩm – vị thuốc rất có lợi cho việc cải thiện khả năng ghi nhớ. Cách dùng đơn giản là kiên trì ăn hàng ngày 1 – 2 trái hồ đào hoặc dùng 30g hồ đào nhân nấu cháo ăn cùng với gạo tẻ hoặc dùng hồ đào 250g, vừng đen 250g, đường đỏ 500g, hồ đào và vừng đen sao vàng, đường đỏ hòa với nước đun cô thành dạng keo rồi bỏ hồ đào và vừng đen vào cô tiếp một lát là được, đổ ra đĩa sâu lòng có thoa mỡ, để nguội rồi cắt ra thành từng miếng nhỏ, mỗi ngày ăn 2 lần, mỗi lần 3 miếng.

Long nhãn

Long nhãn vị ngọt, tính ấm, có công dụng ích tâm tỳ, bổ khí huyết, kiện não ích trí. Y thư cổ Khai bảo bản thảo cho rằng long nhãn có khả năng “quy tỳ nhi ích trí” (bổ tỳ mà có ích cho trí tuệ). Sách Bản thảo cương mục cũng viết: “Long nhãn khai vị ích tỳ, bổ hư trường trí” (long nhãn kiện tỳ vị, bồi bổ hư nhược và làm khỏe tinh thần). Nghiên cứu hiện đại cho thấy, long nhãn có khả năng điều chỉnh hoạt động của vỏ não và cải thiện khả năng ghi nhớ. Để phòng chống tích cực chứng “kiện vong”, dân gian thường dùng long nhãn 500g, đường trắng 500g, nấu thành cao đặc, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 – 15ml hoặc dùng long nhãn 15g, hồng táo 15g, gạo tẻ 50g, ba thứ đem ninh thành cháo, chế thêm một chút đường chia ăn 2 lần trong ngày hoặc dùng long nhãn 30g, gà giò 1 con nặng chừng 1kg, gà làm thịt, bỏ nội tạng rồi cholong nhãn cùng gia vị vào trong bụng, đem hầm cách thủy trong 1 giờ, ăn nóng.

Nấm linh chi

Nấm linh chi vị ngọt, tính bình, có công dụng dưỡng tâm an thần, ích khí bổ huyết, tư bổ cường tráng, kiện não ích trí, được mệnh danh là “tiên thảo” (cỏ tiên). Nghiên cứu lâm sàng hiện đại cho thấy, linh chi có khả năng hỗ trợ trị liệu rất tốt đối với những bệnh nhân tâm căn suy nhược (suy nhược thần kinh), thất miên (mất ngủ), kiện vong (hay quên)… do tâm tỳ hư nhược. Thường được dùng dưới dạng linh chi thô 3 – 6g hãm uống thay trà mỗi ngày 2 lần hoặc các dạng đã được bào chế như viên nang, trà tan, cao lỏng, thuốc nước theo chỉ định của thầy thuốc. Có thể dùng dưới dạng một loại trà tổng hợp gồm nấm linh chi 15g, hoàng kỳ 20g, kê huyết đằng 15g, hoàng tinh 15g, tất cả sấy khô, tán vụn, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày, có thể hòa thêm một chút đường phèn cho dễ uống.
Nhân sâm
Nhân sâm vị ngọt, tính ấm, có công dụng đại bổ nguyên khí, định tâm ích trí, là vị thuốc – thực phẩm đứng đầu trong nhóm dược liệu có công dụng bổ khí. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, nhân sâm có khả năng cải thiện chuyển hóa của tổ chức não, hưng phấn và tăng cường tính linh hoạt của hệ thần kinh, nâng cao khả năng ghi nhớ. Bởi vậy, nhân sâm cũng là một trong những thực phẩm – thuốc rất hữu ích cho việc làm tăng trí nhớ, phòng chống suy nhược thần kinh và chứng hay quên do khí huyết suy nhược. Thường được dùng dưới nhiều dạng như trà sâm, rượu sâm, viên nang, cao lỏng, món ăn – bài thuốc, ví như dùng nhân sâm 10g, hạt sen bỏ tâm, đường phèn 30g, ba thứ cho vào bát đem chưng cách thủy trong 1 giờ rồi ăn cả nước lẫn cái.

Đông trùng hạ thảo

Đông trùng hạ thảo vị ngọt, tính ấm, có công dụng bổ hư tổn, ích tinh huyết, là một trong những vị thuốc – thực phẩm nổi tiếng của y học cổ truyền, sánh ngang với nhân sâm và nhung hươu, thường được dùng để chữa chứng “kiện vong” do thận hư. Tác dụng dược lý của đông trùng hạ thảo hết sức phong phú, trong đó có tác dụng trấn tĩnh, tăng cường sức chú ý và nâng cao năng lực ghi nhớ. Khi dùng dưới dạng thô, người ta thường chế biến đông trùng hạ thảo thành các món ăn – bài thuốc cùng với thịt vịt, ba ba, tôm nõn, thịt lợn nạc…Ví như, dùng đông trùng hạ thảo 10g, tôm nõn 20g, gừng tươi và gia vị vừa đủ. Đông trùng hạ thảo và tôm nõn rửa sạch rồi cho vào nồi đất cùng với gừng tươi, đổ một lượng nước thích hợp, dùng lửa to cho sôi rồi đun trong 30 phút bằng lửa nhỏ, chế đủ gia vị, ăn nóng.

Hạt sen

Liên nhục (hạt sen): vị ngọt, tính bình, có công dụng bổ tỳ chỉ tả, ích thận cố tinh, dưỡng tâm an thần. Y thư cổ Thần nông bản thảo kinh viết “Liên nhục, bổ trung, dưỡng thần, ích khí lực, trừ bách bệnh, cửu phục khinh thân nãi lão” (hạt sen bổ tỳ vị, có lợi cho thần khí, trừ được trăm bệnh, dùng lâu làm nhẹ người và kéo dài tuổi thọ). Thường được dùng dưới dạng chế biến thành các món ăn – bài thuốc như mứt sen, chè hạt sen, cháo hạt sen… ví như dùng hạt sen 20g, long nhãn 20g, đường phèn 30g, ba thứ đem nấu chè ăn trong ngày hoặc dùng hạt sen 20 hạt, long nhãn 15g, bá tử nhân 9g, toan táo nhân 9g, tất cả đem ninh nhừ rồi chế thêm đường phèn, chia ăn 2 lần trong ngày.
Kỷ tử
Kỷ tử vị ngọt, tính bình, có công dụng tư bổ can thận, làm sáng mắt và nhuận tràng. Dân gian thường dùng kỷ tử để phòng chống chứng “kiện vong” và tăng cường trí nhớ bằng cách lấy kỷ tử 30g, não dê 1 bộ, đem hấp cách thủy ăn hoặc lấy kỷ tử 10g, hoài sơn 30g, não lợn 1 bộ, hấp cách thủy ăn hoặc kỷ tử 20g, hồng táo 6 quả, trứng gà 2 quả, tất cả đem nấu chín, sau đó bóc bỏ vỏ trứng rồi đun thêm 15 phút nữa là được, chế thêm gia vị ăn nóng, mỗi tuần 2 lần.
Ngoài ra, theo dinh dưỡng học cổ truyền, còn nhiều loại thảo dược khác cũng có công dụng làm tăng trí nhớ như đại táo, ngân nhĩ, mộc nhĩ, bách hợp, khiếm thực, hoàng tinh, hoàng kỳ, nấm hương, hạt dẻ, ích trí nhân…
(ThS. Hoàng Khánh Toàn - Theo Sức khỏe và đời sống)
Những thảo dược giúp tăng trí nhớ
Theo y học cổ truyền (YHCT), trí nhớ có liên quan đến tạng tâm, thận và tỳ (tâm tàng thần, thận tàng chí, tỳ tàng ý).
Khi các chức năng này ổn định sẽ giúp con người có hoạt động tinh thần phong phú và trí nhớ minh mẫn. Khi có biến đổi về môi trường sống, bệnh tật, tuổi tác… sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của tinh thần nói chung làm cho trí nhớ cũng suy giảm. Đông y có nhiều loại thảo dược giúp tăng cường trí nhớ rất hiệu quả, xin giới thiệu cùng bạn đọc.
Viễn chí(Radix Polygalae): Là rễ phơi hay sấy khô của cây viễn chí lá nhỏ và cây viễn chí Xiberi tức viễn chí lá trứng. Theo YHCT, viễn chí có vị đắng, cay, tính ấm, quy vào các kinh tâm, thận, phế. Với công năng ích trí, an thần, khai khiếu, hóa đàm chỉ ho, giải độc. Dùng khi tâm thần bất an, mất ngủ, tim hồi hộp, hay quên, chóng mặt, tai ù, mắt mờ, ho, nhiều đờm, mụn nhọt.
Lưu ý: Dùng viễn chí giúp tăng trí nhớ, thích hợp đối với những người cao tuổi, người mới ốm dậy tinh thần mệt mỏi lại mắc một số bệnh mạn tính về tâm thần: viễn chí, đương quy, cam thảo mỗi vị 4g; đảng sâm, mộc hương mỗi vị 6g; bạch truật, hoàng kỳ, phục thần, hắc táo nhân mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang, uống 3 – 4 tuần lễ. Tuy nhiên người thực nhiệt, sốt cao, cảm nặng, phụ nữ có thai không nên dùng.
Viễn chí
Xương bồ: Là tên chỉ chung của hai vị thuốc, thạch xương bồ (Rhizoma Acori graminei), thân rễ của cây thạch xương bồ lá to, họ ráy và thủy xương bồ, thân rễ của cây thủy xương bồ đã được phơi hay sấy. Theo YHCT, xương bồ có vị cay, hơi đắng, tính ấm, vào các kinh tâm, can, tỳ, với công năng chung thông khiếu, tỉnh thần, tăng trí nhớ, trục đờm, chỉ ho, bình suyễn, tán phong, giải độc sát khuẩn. Chủ trị: đờm bít tắc, hôn mê (trúng phong, trúng thử), viêm phế quản, ho, nhiều đờm, suyễn tức, khó thở, tai ù, tai điếc, tim loạn nhịp.
Riêng thủy xương bồ còn trị đau bụng, đầy bụng, tiêu chảy. Khi dùng có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị tăng trí nhớ khác: xương bồ, viễn chí mỗi vị 6g; cát cánh, đương quy, bá tử nhân, hắc táo nhân, cam thảo mỗi vị 10g; đan sâm, đảng sâm, mạch môn, thiên môn mỗi vị 12g; ngũ vị tử 4g, chu sa 2g. Riêng chu sa cần chế theo phương pháp thủy phi, lấy bột mịn hòa vào nước sắc của phương thuốc trên mà uống.
Lưu ý: Những người âm hư hỏa vượng, hoạt tinh, ra nhiều mồ hôi không nên dùng.
Nhân sâm (Radix Ginseng): Là rễ của cây nhân sâm. Theo YHCT, nhân sâm có vị ngọt, hơi đắng, tính hơi ôn, vào kinh tỳ, phế, với công năng đại bổ nguyên khí, định thần, ích trí, sinh tân chỉ khát. Là vị thuốc bổ khí đầu vị của YHCT, được dùng khi chân khí suy giảm, cơ thể mệt mỏi, tinh thần căng thẳng, suy nhược, trí nhớ suy giảm. Có thể chỉ dùng riêng nhân sâm, ngày 3 – 9g, hãm uống; hoặc nhân sâm 8g, bạch phục linh, bạch truật, cam thảo mỗi vị 4g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền 3 tuần lễ.
Lưu ý: Các trường hợp đầy, trướng bụng, đau bụng tiêu chảy hoặc viêm đại tràng, phân thường xuyên sống nát, tăng huyết áp không nên dùng.
Ích trí nhân là quả và hạt khô của cây ích trí
Ích trí nhân (Fructus Alpiniae oxyphyllae): Là quả chín phơi khô hay sấy khô của cây ích trí. Theo YHCT, ích trí nhân có vị cay, tính ấm, vào các kinh tỳ, thận, với công năng ôn thận, cố tinh, ôn tỳ, chỉ tả. Dùng khi đau bụng tiêu chảy, tiểu nhiều, di tinh, người mệt mỏi, suy nhược, hay quên. Có thể dùng riêng dưới dạng thuốc sắc, hoặc hãm, uống. Hoặc ích trí nhân, hoài sơn, ô dược đồng lượng, tán bột mịn, mỗi lần uống 12g, ngày 2 – 3 lần.
Long nhãn(Arillus longan): Là cùi quả nhãn phơi hay sấy khô. Theo YHCT, long nhãn có vị ngọt, tính bình, vào 2 kinh tâm, tỳ. Với công năng bổ huyết, an thần, ích trí, kiện tỳ. Dùng trong các trường hợp thiếu máu, da xanh xao, gầy yếu, cơ thể suy nhược, đoản hơi, tim hồi hộp, loạn nhịp, mất ngủ thường xuyên, giấc ngủ không ngon, kém ăn, mệt mỏi, trí nhớ suy giảm: long nhãn, bạch truật, phục thần, hoàng kỳ, hắc táo nhân mỗi vị 12g; nhân sâm, viễn chí, cam thảo mỗi vị 8g; đương quy 10g.
Dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày 1 thang, uống 3 lần sau bữa ăn. Uống nhiều tuần lễ tới khi các triệu chứng thuyên giảm. Để bổ huyết, bổ âm, có thể phối hợp long nhãn, thục địa mỗi vị 12g; bố chính sâm, bạch truật mỗi vị 32g; cao ban long 16g; can khương 2g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống nhiều tuần lễ. Cũng có thể chỉ dùng 2 vị: long nhãn, cao ban long đồng lượng rất công hiệu với các trường hợp mất ngủ, hay quên, hoặc lo nghĩ quá nhiều làm tổn thương đến tỳ, vị.
(GS.TS. Phạm Xuân Sinh)
Theo Suckhoedoisong

Tăng cường trí nhớ bằng thảo dược.

Lành tính, dễ sử dụng và hiệu quả bất ngờ là tác dụng tuyệt vời của những thảo dược giúp tăng cường trí nhớ. Lương y Vũ Quốc Trung, Hội Đông Y Hà Nội, sẽ chia sẻ bí quyết này với các sĩ tử khi mùa thi đang đến gần.

Lương y Vũ Quốc Trung Thưa lương y, một trí nhớ tốt được quyết định bởi những yếu tố nào? Thủ phạm hủy diệt trí nhớ là gì? Ngoài yếu tố di truyền, một trí nhớ tốt còn được quyết định bởi việc não được kích thích hàng ngày qua dinh dưỡng, cách giáo dục, rèn luyện. Các dưỡng chất cần thiết cho một trí nhớ tốt là DHA, cholin, các vi khoáng như i ốt, sắt, kẽm, vitamin nhóm B, Beta glucan… Và ngược lại, khi thiếu dưỡng chất, môi trường sống hạn hẹp, thiếu sự giáo dục… trí nhớ sẽ bị ảnh hưởng. Song kẻ thù nguy hiểm nhất, hủy diệt trí nhớ nhiều nhất là thiếu sự tập trung và không chịu quan sát vì đây là những điều kiện để hình thành trí nhớ. Để có một trí nhớ tốt, học sinh đang trong giai đoạn ôn thi cần phải có những nhóm thực phẩm nào? Lương y có thể gợi ý một số món ăn-bài thuốc tăng cường trí nhớ? Trong giai đoạn ôn thi, các em cần được ăn uống đầy đủ, đúng bữa, không nên để đói, hoặc ăn quá no, nên ăn những thức ăn dễ tiêu, đặc biệt cần đầy đủ chất đường, đạm, hạn chế ăn nhiều chất béo, tăng cường rau quả và uống đủ nước. Đặc biệt, có thể dùng một số các món ăn tốt cho trí nhớ sau: * Tim lợn 1 quả, tiểu mạch 100g. Tim lợn rửa sạch, cho vào cùng với hạt tiểu mạch nấu chín, sau đó bỏ hạt tiểu mạch đi, đem quả tim thái nhỏ chấm muối ăn và uống nước canh. * Long nhãn nhục (cùi) 10g, nhân táo chua 10g, khiếm thực 15g. Cho cả 3 thứ vào đun kỹ 20 phút với 0,5 lít nước bỏ bã, uống nước trước khi đi ngủ 30 phút. * Nho khô 50g, hạt kỷ tử 30g, rửa sạch cho vào 0,5 lít nước, đun sôi 15 phút, chắt lấy nước uống. * Thịt lợn nạc 200g, hạt sen 20g, bách hợp 20g, thịt lợn rửa sạch thái miếng cho cùng hạt sen, bách hợp đã rửa, ngâm cho mềm, đổ 0,75 lít nước hầm nhừ. Ăn cả cái lẫn nước.   Nhắc đến phương thuốc tăng cường trí nhớ, nhiều người thường nghĩ ngay đến cao bạch quả. Lương y có thể giới thiệu kỹ hơn về tác dụng của loại dược liệu này với trí nhớ? Lá bạch quả có chứa các chất flavonoid và terpenoit với nhiều tác dụng tốt cho trí não. Bạch quả giúp mạch máu giãn ra, làm lưu lượng máu lưu thông nhiều hơn, hạ áp suất máu trong mao mạch, giúp đưa một lượng lớn oxy và các chất dinh dưỡng đến các vùng não bị tổn hại, nhờ đó các tế bào não được hồi phục nhanh chóng. Mỗi ngày sử dụng 120mg cao chiết từ lá bạch quả có thể giúp trí óc minh mẫn và phản ứng nhanh nhạy hơn. Và mỗi ngày dùng khoảng 40mg cao bạch quả cũng sẽ giúp tăng cường trí nhớ và tập trung tinh thần, hiệu suất làm việc và học tập tăng rõ rệt.   Mỗi mùa thi đến, các loại dược phẩm tăng cường trí nhớ lại được nhiều người săn lùng cho con em mình. Theo lương y, có nên sử dụng thuốc tăng cường cho trí não hay không? Nếu cơ thể mệt mỏi, trí nhớ không được tốt thì ngoài việc dinh dưỡng đầy đủ, luyện tập vừa sức… nên sử dụng các loại dược phẩm (có nguồn gốc thiên nhiên) để tăng cường trí nhớ. Không nên sử dụng các loại thuốc có tính kích thích mạnh thần kinh. Theo lương y, để có một trí nhớ tốt, ngoài chế độ ăn, hoặc dùng thảo dược tăng cường trí nhớ, các sỹ tử còn cần phải lưu ý những gì? Để có trị nhớ tốt, ngoài chế độ ăn, các thi sinh trong kỳ thi cần lưu ý: - Cố gắng giải tỏa áp lực: vì lẽ áp lực quá lớn gây tổn hại cho não bộ. - Vận động: Mỗi ngày nên vận động tối thiểu 15 phút để có được giấc ngủ sâu hơn. Nhờ vậy các em thêm tỉnh táo, trí não thêm linh hoạt khi ôn luyện.