TIÊU CHẢY DO TỲ THỔ BỊ TỔN THƯƠNG

(Trích trong ‘ Tử  Siêu Y Thoại' của Nguyễn Tử  Siêu, Việt Nam)

    Năm 1951, khoảng tháng 6, 7 một thanh niên ở làng Châu Lỗ, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang (Hà Bắc) đến mời tôi chữa bệnh cho ông bố anh ta. Ông ta bị tiêu chảy đã hơn 1 tháng. Lúc bắt đầu bị sốt, kém ăn, ngày đêm tiêu chảy 6 - 7 lần. Đã lấy thuốc ở một thầy thuốc cùng làng,uống tới 12 thang, sốt nóng tuy đã bớt nhưng ăn càng kém, tiêu ra phân không tiêu, còn nguyên cả thức ăn, ngày đêm tiêu tới 10 lần, có lần lẫn cả máu, có lần chỉ như nước vo gạo... lại thaymột thầy thuốc khác, tưởng là bớt không ngờ lại thêm chứng đau bụng, người gầy trơ xương, không ngồi dậy được nữa. Rồi thầy ấy bỏ không chữa... Khi tôi tới khám, coi tình hình đúng như lời người con nói. Nhưng nhận định về tinh thần, tuy bị bệnh đã lâu mà tinh thần vẫn còn vượng, mạch Phù, Huyền mà Tiểu. Nhân nhớ lại trong thiên ‘Mạch Yếu Tinh Vi Luận’ (Tố Vấn) có ghi : "Bệnh đã thành mà chuyển biến, nếu do phong sẽ biến thành hàn nhiệt”. Lại ghi: “ Bị phong lâu sẽ là chứng tiêu chảy”. Vì phong do mộc hóa, phong bị quá lâu thì Tỳ thổ bị thương mà tiêu ra nước và phân không tiêu, tức là ‘sôn tiết’. Trong thiên ‘Âm Dương Ứng  Tượng Đại Luận’ (Tố Vấn) cũng ghi: " Mùa xuân bị thương về phong, sang mùa hè sẽ mắc bệnh sôn tiết "... cũng thuộc về loại bệnh này. Và địa thế làng này rất trũng, khí ẩm thấp quá nhiều, phải dựa vào hoàn cảnh  để điều trị, tôi liền cắt bài (Nhân sâm, Khương hoạt, Độc hoạt, Sài hồ, Tiền hồ, Xuyên khung, Chỉ xác, Cát cánh, Phục linh, Cam thảo), thêm Trần bì, Sinh khương và gạo ( sao  vàng)...

Mỗi thang 140g (35 chỉ ), sắc cho uống. Uống liên tiếp 3 thang trong 3 ngày, các chứng hậu khỏi tới 6 - 7 phần mười. Liền đổi đơn  cho uống bài Thanh Thử Ích Khí Thang Gia Giảm ( Hoàng kỳ, Thương truật, Nhân sâm, Trạch tả, Thần khúc,  Quất bì, Bạch truật, Mạch môn, Đương quy, Chích thảo, Thanh bì, Hoàng  bá, Cát căn, Ngũ vị, Sinh khương, Đại táo ), mỗi thang đều thêm 1  nhúm gạo sao vàng. Uống thêm 5 thang nữa, bình phục như thường.