BÁO 豹

BÁO   豹

Felis leopardu L.

Tên Việt Nam: Con beo, Con báo.

Tên Hán Việt khác: Trình (Liệt Tử), Thất thích tôn (Bản Thảo Cương Mục).

Tên khoa học: Felis leopardu L (Leopard hoặc Panther).

Họ khoa học: Felidae (Mèo).

Mô tả: Thuộc động vật có xương sống (Vertebrata) loài có vú (Mammalia) và mang thai. Chuyên ăn thịt, hình dáng giống cọp, tai ngắn hơn so với chóp tai cọp. Đồng tử mắt có thể  theo ánh sáng mà thu nhỏ hoặc phóng to. Bộ lông rất rậm đẹp, màu xám vàng xanh hoặc đỏ xám, có rực rỡ, hoặc có điểm đốm đen ở lưng hoặc hai bên mình. Beo thường gặp ở miền trung du hoặc miền núi. Là thứ dữ săn mồi bằng cách rình và vồ, chân dài, đi bằng ngón có vuốt sắc co được. Đầu tròn, mắt ngắn, hàm ngắn và rất khỏe, cung gò má lớn nên tạo điều kiện cho cơ nhai phát triển mạnh. Răng nanh rất lớn, răng hàm có mấu sắc và răng thịt rất phát triển.

Phân biệt:

(1) Beo (Felis temmincki) là thứ dữ, có cỡ nhỏ hơn Báo, cỡ bằng con chó lớn (chiều dài thân 80cm). Bộ lông rất rậm màu vàng hay xám vàng có thêm các hàng chấm đen không rõ ở hai bên thân. Beo thường gặp ở miền trung du và miền núi.

(2) Báo gấm (Neofelis nebusa) có tầm vóc trung bình (62-106cm không kể đuôi), trèo cây nhanh nhẹn, đuôi dài (60-90cm) được dùng làm bộ phận giữ thăng bằng trong khi nhảy, bơi giỏi. Thường nhảy bắt những mồi ở trên cao, ít khi vồ mồi nằm ngay trên mặt đất, thức ăn là chim đôi khi cả khỉ, heo, hươu, dê, nhím, nghé... Có thai trong 86-92 ngày. Đẻ trên cây mỗi lứa 1-2 con, ít khi 5. Báo con chậm lớn.

(3) Panthera gồm những thú có kích thước lớn nhất trong họ Mèo, như Báo hoa mai (Panthera Pardus) cỡ lớn hơn Báo gấm một  chút, sống độc thân trong rừng, nhưng không quá xa các bản làng, ban đêm đi kiếm ăn, báo leo trèo giỏi. Ban ngày nằm nghỉ trên cây xong vẫn rình bắt khỉ. Báo hoa mai thường đi lại dưới đất để vồ mồi, thức ăn chính là hươu nai hoặc hoẵng nhỏ. Khi thiếu ăn chúng bắt luôn cả các con mồi nhỏ để gặm nhấm, đôi khi ăn cả xác chết nữa. Báo hoa mai đẻ quanh năm, đẻ thưa có thai trong 3 tháng, mỗi lứa 1-2 con có khí 3-4 con, loại Panthera marnodata đuôi rất dài còn Pathera mela có lông đen tuyền v.v.

Phần dùng làm thuốc: Thịt xương.

Bào chế: Dùng bộ xương để nấu cao, xem phần Hổ cốt.

Địa lý: Có ở núi sâu Việt Nam, sống hoang dại.

Tính vị: Vị chua, tính bình, không độc.

Chủ trị: An ngũ tạng, bổ cho người suy nhược, nhẹ người ích khí, ăn vào mùa đông lợi hơn.

Tham khảo:

1) Báo còn cho thịt gọi là Báo nhục, có khí lạnh vị chua mặn, không độc ăn vào làm quen được khí nóng lạnh, trị tà ma quỷ mị, mạnh khoẻ gân xương, điều hòa ngũ tạng. Báo cho mỡ, lấy thịt mỡ rán thành mỡ, gọi là Báo chi trị được chứng ít tóc, sinh ra tóc, báo cho mũi gọi là báo tỵ, trị nằm ngủ mơ màng qủy ma, xẻo mũi xắc uống. Báo còn cho xương đầu gọi là Báo đầu cốt trị tiểu rít nóng rát, nhức đầu do phong (Thực Liệu Bản Thảo).

2) Thịt beo có khí vị ấm, hơi độc, đừng dùng vào tháng giêng mà thương tới thần khí và tổn thọ (Thiên Kim Phương).