Cây chưng bầu

Tên khoa học Combretum qua drangulare kurz, họ trâm bầu tràm. Thân cao từ 2-8 m.

Nhiều phân cành, dài và nhánh non ngắn. Rụng lá trơ cuống giống như gai nhọn. Nhánh non hình 4 cạnh không đều, mép mọc rìa mỏng. Lá mọc đôi, cuống ngắn, sát cành, hình trứng dài, chóp lá gom nhọn. Mọc lông tơ trắng, xanh nhạt ở cả hai mặt lá, mặt dưới nhiều hơn trên. Hoa nhỏ, màu vàng nhạt, già vàng nghệ, mọc từng cụm ở kẽ lá và đầu nhánh non. Tháng 9-11, hoa kết nụ thành quả, có 4 cánh mỏng, trong chứa hạt hình thoi có rìa. Tháng 2-3, nông dân hái quả phơi khô, vỏ tróc rơi hạt. Chưng bầu dùng cả rễ, lá, cành non, thái khúc phơi khô hoặc sao khử thổ.

Các nhà bào chế Đông y dược dùng chưng bầu chưng cất hoạt chất Tanin rất hữu ích khi chữa trị ngộ độc thức ăn, đường ruột, tiêu chảy, trị giun đũa, giun kim, phong tê, thấp khớp, xơ gan, chế trà nhuận gan.

Dưới đây là một số đơn thuốc:

- Trị xơ gan, chế biến trà nhuận gan: 20 gr lá chưng bầu vừa non, 15 gr nhân trần, 15 gr lá mã đề và 50 gr mía lau. Sắc với 3 lít nước, còn 1 lít uống thay trà mỗi khi khát.

- Trị phong tê, thấp khớp: Rễ chưng bầu 25 gr, rễ cỏ xước 12 gr, ké đầu ngựa 15 gr, cành dâu tằm ăn (hoặc chùm gởi thân cây dâu già) 10 gr, đậu ván 10 gr, mã đề 10 gr. Tất cả sao khử thổ vừa vàng, sắc với 1.000 ml nước còn 300 ml, chia làm 3 lần (sáng, trưa, tối). Uống liên tục trong 4 tuần.

- Cầm tiêu chảy: 50 gr – 100 gr lá tươi rửa sạch, 10 gr vỏ sao khử thổ vừa vàng, sắc với 500 ml nước còn nửa chén (màu vàng sệt). Uống 2 lần (cách nhau 30 phút).

- Diệt giun đũa, giun kim: 30 gr hạt trâm bầu già rang vàng, tán nhuyễn (hoặc để nguyên hạt), dùng với 2 quả chuối sứ chín rục. Trẻ con chỉ 5-10 gr (10 hạt). Uống khi đói, liên tục 2 ngày.