ĐỊA ĐỞM 地 膽

ĐỊA ĐỞM      地 膽

Meloe Coarctatus.

Tên khác: Nguyên thanh (Bản Thảo Đồ Kinh), Thanh huề (Bản Thảo Cương Mục) Đỗ long, Thanh hồng (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Tên khoa học: Meloe Coarctatus.

Họ khoa học: Meloidae.

Mô tả: Thuộc động vật chân khớp, loại côn trùng, có cánh, mình nhỏ dài, màu đen lam sáng bóng, đầu lớn rải rác có chấm đuôi đỏ con đực có xúc giác, ở giữa phình lớn, phía trước ngực lưng nhỏ, hơi biểu hiện hình viên chùy, ở giữa rải rác có điểm đen, cánh ngắn mềm, màu lam không tới đuôi, đực cái bằng nhau, dài chừng 5 phân rưỡi. Ấu trùng hình dài, có 2 lông đuôi 6 chân. Trưởng thành sống ở dưới vỏ cây. Không bay được.

Địa lý: Sống ở dưới đất, trong khe giữa kẽ đá (Xem thêm: Ban Miêu).

Thu bắt: Bắt vào giữa tháng 2,3 đến tháng 8,9.

Tính vị: Vị cay, tính lạnh. Có độc.

Chủ trị:

. Trị lúc nóng lúc lạnh, rò, lở loét nhiều, thịt bị hoại tử, phá trưng hà, làm truỵ thai (Bản Kinh).

. Trị lở loét do bệnh hoa liễu, trĩ  mũi, tán kết khí, sỏi đường tiểu (Biệt Lục).

Tham khảo:

. Địa đởm thông trừ được tràng nhạc, ra từ tiểu tiện, ở trên cũng mửa ra, lại chữa được tỵ ung (viêm xoang mũi) (Dược Tính Bản Thảo).

. Địa đởm trị đau thoát vị (sán khí), công dụng khác với Ban miêu (Bản Thảo Cương Mục).

. Các thầy thuốc đờn này thường dùng Ban miêu Nguyên thanh mà ít dùng Đình trường địa đởm, vì công dụng cũng tương tự (Bản Thảo Kinh Sơ).

. Theo ‘Trực Chỉ Phương’ của Dương Thị nói rằng, có ung nhọt như những chuỗi hạt cườm, trong đó kèm màu xanh nguyên là mỗi đầu chuỗi có một cồi, độc sâu thành lỗ, đàn ông thường phát ra ở trong bụng, đàn bà thường phát ra ở vú, ở cổ hoặc vai, làm người ta hôn mê, nên gấp dùng Địa đởm làm quân, dùng Bạch khiên ngưu, Hoạt thạch, Mộc thông làm tá, lợi tiểu tiện để tuyên độc, cùng dùng Đồng tiện để rửa ráy tà còn sốt lại là yên được vậy (Bản Thảo Cương Mục).

. Địa đởm ngày nay nơi nào cũng có, ở trong đất hoặc trong tường đá, có loại Nguyên thanh, Đình trường, Đông miên vaò tháng mùa đông, dạng như Ban miêu, biệt danh trong Bản kinh là Nguyên thanh càng có thể dùng để chứng minh. Đành rằng địa đởm không nằm trên cỏ, bởi Nguyên thanh có màu xanh lục. Ban miêu sắc vàng, Đình trường mình đen đầu đỏ. Đại địa đởm đầu đen, đỏ phần cuối, mặc dù màu sắc khác nhau nhưng công năng gần giống nhau vậy (Bản Thảo Cương Mục).