ÁP XE PHỔI – PHẾ UNG

(Trích trong ‘Cổ Kim Y Án Án’ của Du Chấn Toản, Trung Quốc)

Mẹ ông Lục Linh Nghi hàng ngày chỉ ăn thức ăn chay nên trong bao tử và ruột bị khô sáp. Đến kỳ tắt kinh mà kinh vẫn xuống không ngừng, giống như chứng băng huyết, mời Dụ Gia Xương đến chữa. Vào khoảng giờ Thân, giờ Dậu bệnh càng phát nặng. Đã cho uống thuốc thanh Phế nhưng cũng như nước dội vào đá, bệnh không chuyển biến. Người con sợ quá, lại mời Dụ Gia Xương đến xem mạch và chữa bệnh giúp. Ông thăm mạch, thấy mạch đi lúc to, lúc nhỏ, khi thì mạch Lao, lúc mạch Phục, khi mạch Huyền Khẩn, không đều, ông nói: “Có lẽ hiện giờ trong phổi đã sắp thành nhọt, vì năm nay khí trời táo quá, nhiều người mắc bệnh ho, mà bà cụ là người có tuổi, huyết hư, tân dịch khô ráo, cảm bệnh chắc nặng hơn người khác nên khó chữa”. 

Ông tạm dùng bài Đình Lịch Tả Phế Thang để cho sơ thông Phế khí trước đã rồi sau sẽ hay. Bệnh nhân uống vào một lúc  thì  thấy khoan khoái dễ chịu, ăn hơi ngon miệng, dễ ra đờm, đã nằm nghiêng được. Lục Linh Nghi lấy làm mừng lắm. Nhưng Dụ Gia Xương bảo: “Chưa chắc chắn gì, chẳng qua tôi thấy bệnh nguy cấp nên tạm dùng như thế để cho khỏe trong một lúc đó thôi, tôi sợ mau khỏe thì bệnh mau trở lại. Nếu bệnh trở lại, bài thuốc trước không dùng được nữa. Bây giờ, nhân lúc còn hơi khỏe, phải dùng phương pháp điều trị khác, may ra đến tiết Đông chí mới có thể yên được, vì táo khí trong người ta cũng theo táo khí của thời lệnh, cho nên, nay còn bó chặt lại chưa giải ra được. Bao giờ khí táo kim của trời đất lui thì Phế kim của người ta mới hết táo và bệnh mới khỏi.

Lục Linh Nghi hết sức khẩn khoản xin Dụ Xương cố gắng chữa cho. Trong một thời gian hơn hai tháng, có lúc bệnh sắp đến chỗ nguy hiểm, có lúc lại yên ổn như thường, cứ thay đổi như thế luôn, cũng vì bệnh không dùng được thuốc bổ nên không dám cho thuốc bổ liên tục. Nhưng không bổ thì Tỳ hư không sinh được Phế , mà Phế táo lại thích nhuận nhưng nhuận quá thì trì trệ, không ăn được.

Dụ Gia Xương liền  xoay trở cách chữa đại khái như: Hôm nay Tỳ kém qua, ăn uống không được thì trong thuốc thanh Phế phải thêm Sâm, Truật vào để bổ Tỳ, ngày mai Phế táo quá, ho thở mạnh, trong thuốc thanh Phế phải thêm Cống giao (A giao) để nhuận Phế, cứ thay đi, đổi lại mãi cho đến tiết Lập đông, tự nhiên bệnh nhân nói: “Hôm nay trong người cảm thấy khỏe lắm, chắc có lẽ bệnh sẽ khỏi”. Thật là lạ, thời tiết vừa hết táo thì bệnh nhân cũng khỏi táo.  Bình thường 5 – 6 ngày không đi tiêu mà hôm đó, vừa cho uống thuốc nhuận trường đi đại tiêu được ngay. Thì ra táo khí hôm đó đã tống xuống ruột già. Thế mới biết người ta cũng theo thời lệnh của trời đất mà thay đổi.