TU TÂM

Có một cuộc tranh luận đã kéo dài từ hơn hai ngàn năm trăm năm nay về vấn đề tâm ta nằm ở nơi nào! Tâm nằm ở bộ Óc chăng? Hay tâm ta nằm ở trái tim của mình?

Ở đây tôi không cố gắng để đem lại một câu trả lời xác định nào, nhưng tôi nghĩ nó cũng hữu ích để biết rằng, đôi khi trong thiền quán, ta có thể cảm nhận một cách mãnh liệt rằng tâm thức được toả phát ra từ nơi trung tâm bộ tim của mình - không phải trái tim vật ly, mà là vùng năng lực tâm linh nằm ngay ở giữa ngực. Có thể là năng lực tâm linh ấy phát xuất từ bộ óc và ta cảm nhận nó ở trái tim, hay cũng có thể là nó bắt đầu ở vùng trung tâm bộ tim và được chuyển đạt qua bộ óc!

Trong ngôn ngữ của một số quốc gia Á châu, chữ TÂM đều có thể dùng để chỉ trái tim hoặc bộ óc. Vấn đề đã đươ.c giải quyết hết sức thật giản dị ! Bạn nên nhớ rằng khi chúng ta sử dụng danh từ Tâm (mind) theo ngôn ngữ của Phật giáo, thì ta không chỉ nói riêng về bộ óc hay phần trí tuệ mà thôi. "Tâm" ở đây có nghĩa là Thức : một quan năng của tri giác giúp ta nhận biết đươ.c một đối tươ.ng cùng với mọi cảm thọ , mọi cảm tưởng có liên hệ đến cái biết ấy, chúng có thể sinh lên bằng nhiều lối phối hơ.p khác nhau trong bất cứ giây phút nàọ Với tuệ giác thiền quán ấy, thì trái tim và bộ óc thật ra chỉ là một!

Nếu vậy thì sư. tu tâm hay chuyển hóa ý thức là để làm gì? Thức nói một cách đơn giản có nghĩa là cái biết. Nhưng trong mỗi giây phút của cái biết ấy, có nhiều trạng thái tâm thức khác biệt liên hệ với nó phát sinh lên theo. Giáo lý của đức Phật có đề cập nhiều đến những trạng thái tâm thức nầy - những tâm bất thiện như là tham, sân, si, sơ. hãi... và những tâm thiện như là niệm từ, bi và trí tuệ .

Chúng ta có thể hiểu sư. tu tâm này là pháp môn Tứ Chánh Cần mà đức Phật đã chỉ dạy : Trong sư. tu tập, ta cố làm sao để diệt trừ những tâm bất thiện nào đã khởi sanh, đối với những tâm bất thiện nào chưa sanh thì giữ cho chúng đừng sanh. Và cũng thế, ta cố gắng nuôi dưỡng, củng cố những tâm thiện nào đã có mặt rồi, và tu tập, phát triển thêm những tâm thiện nào chưa sanh!

Đó cũng chính là công thức của sư. chuyển hóạ Trước hết, ta cần quán chiếu cho kỹ cái tâm này của mình, xem nó thật sư. là gì? Từ công phu quán chiếu ấy, ta sẽ phát triển đươ.c một trí tuệ phân biệt, nhận thức đươ.c những tâm nào là bất thiện, đưa ta đến khổ đau, và những tâm nào là thiện, đem lại cho ta hạnh phúc. Dư.a trên chính nhận thức và kinh nghiệm củ a bản thân mình mà chúng ta sẽ thực hành theo bốn phương pháp ấy Và đó cũng chính là con đường luyện tâm mà ta đang tu tập ở đây.

Joseph Goldstein
(Nguyễn Duy Nhiên dịch)