Tiền mãn kinh có cần dùng thuốc nội tiết hay không?

Sự thay đổi của thời kỳ mãn kinh mang tính chất rõ nét nhất là sự suy giảm hormon nữ giới trong cơ thể của chị em. Đó là estrogen (hormone con gái) và progesterone (hormone mang thai). Trong đó, sự suy giảm rõ rệt, estrogen được chú ý nhiều nhất; bởi trong nhiều trương hợp, sự liên kết chặt chẽ với các biểu hiện phát ra ở lứa tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh.
Estrogen là chất được các tế bào hạt ở “vỏ trứng” tiết ra, do tác động của FSH và LH (hai hormon tuyến yên), được duy trì vào những ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt và đạt đỉnh vào gần ngày rụng trứng. Estrogen được điều hòa là nhờ sự phối hợp của hai hormon FSH và LH, cùng sự nhạy cảm hoá của buồng trứng.
Khi nữ giới bước sang độ tuổi mãn kinh, buồng trứng bắt đầu thoái hoá, số lượng các nang trứng giảm, buồng trứng lại bắt đầu “trơ ra” với các chất FSH và LH. Hậu quả nguồn chính để tổng hợp estrogen bị mất đi và sự sụt giảm gần như là tất nhiên và không thể tránh.
Nghiên cứu cho thấy: trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, sự suy giảm về nồng độ estrogen chính là dao động quá mức, gây ra những hậu quả mang tính chất đặc thù chỉ có ở tuổi mãn kinh.
Estrogen là hormone quan trọng, giúp: kích thích tăng tạo mỡ làm da đẹp và mịn màng, kích thích tuyến vú to, kích thích tử cung to, âm đạo nở nang, nang trứng phát triển, kích thích nhu cầu tình dục ở nữ giới… Lượng estrogen giảm, tác dụng của nó sẽ bị ảnh hưởng nhiều.
Sự dao động mạnh mẽ của estrogen là nguyên nhân gây ra những triệu chứng đặc thù của thời kỳ mãn kinh, như là: sự rối loạn điều hoà vận mạch, lão hoá da, suy giảm hình thể và chức năng của cơ quan sinh dục, thay đổi tính tình, loãng xương, nguy cơ bệnh tim mạch, mất ngủ, mệt mỏi, ra mồ hôi đêm, suy giảm trí nhớ và tập trung…
Những biểu hiện này ở một số người là không rõ ràng nhưng ở một số người lại rất rõ nét. Ví dụ, rối loạn điều hoà vận mạch khiến nhiều người thấy hồi hộp, nóng bừng mặt, cơn bốc hoả khó chịu. Da lão hóa: da bị teo đi và mỏng xuống, da nhăn nheo và chảy xệ. Loãng xương gây ra giảm tỷ trọng xương và giảm chuyển hoá can xi. Do đó, liệu pháp hormon được nhiều nữ giới cân nhắc.
Liệu pháp hormone (hay liệu pháp thay thế hormone) là một liệu pháp quan trọng được áp dụng trong thời kỳ mãn kinh. Nghĩa là, sử dụng hormon nữ giới (estrogen) tổng hợp bên ngoài để bù đắp phần hormon thiếu hụt, với 2 mục đích là: bù trừ hóa hormon thiếu và hoá giải tình trạng dao động của estrogen.
Liệu pháp này có thể giải quyết hầu hết các dấu hiệu bên ngoài của rối loạn vận mạch như nóng bừng, hồi hộp, đỏ mặt, bốc hoả. Vì thế, nó được chỉ định cho người phụ nữ có triệu chứng rối loạn điều hoà vận mạch điển hỉnh.
Đối với loãng xương, theo những nghiên cứu gần đây, tiêu biểu là công trình của Grady và Cummings, 20% tỷ trọng xương có thể bị hao hụt trong những năm ở độ tuổi mãn kinh. Nguyên nhân của tình trạng này chưa được chắc chắn: do sự già hoá của xương hay do sự rối loạn hormon gây ra. Tuy nhiên, các nhà khoa học thấy rằng: loãng xương do mãn kinh gây ra có thể được cải thiện nhờ sử dụng hormon thay thế.
Với vấn đề bệnh lý mạch vành ở lứa tuổi mãn kinh, khoa học công nhận sự suy giảm của hormon đã gây ra những tác động một cách độc lập với tuổi trong tiến trình gây ra bệnh lý mạch vành… Liệu pháp hormon có thể làm giảm bớt nguy cơ của bệnh mạch vành ở lứa tuổi mãn kinh (Kết quả dựa trên công trình nghiên cứu của Viện Điều dưỡng Hoa Kỳ). Song đây là vấn đề còn khá phức tạp do cách giải thích thoả đáng tác dụng này chưa được các nhà khoa học thống nhất trong cách giải thích.
Hiệu quả của liệu pháp thay thế hormon rất rõ ràng, không thể phủ nhận, tuy nhiên nó có thực sự an toàn khi sử dụng lâu dài hay không? – là một câu hỏi cần có lời giải đáp.
Đầu tiên là nguy cơ ung thư vú. Một số lượng lớn công trình nghiên cứu chỉ ra: ở mức độ nào đó, liệu pháp hormon và ung thư vú ở phụ nữ mãn kinh có mối liên hệ với nhau. Bằng chứng thực tế rằng: Phụ nữ có kinh sớm (trước 12 tuổi) và có độ tuổi mãn kinh muộn (sau 55 tuổi) là những người có nguy cơ cao bị ung thư (bởi hai đối tượng này có thời kỳ có estrogen là kéo dài). Cần sử dụng rất thận trọng liệu pháp này.
Thứ hai là gia tăng biến cố tắc mạch trên những người có có bệnh huyết áp và tim mạch. Những dữ liệu lâm sàng chứng minh rằng: estrogen có một tác dụng phụ là gây ra rối loạn đông máu và hình thành những cục máu đông trong lòng mạch. Khi dùng estrogen kéo dài hay với liều dung cao sẽ tăng nguy cơ gây tắc mạch.
Trong một số báo cáo, những người lạm dụng estrogen hay dùng bừa bãi liệu pháp hormone dễ bị nhồi máu cơ tìm và đứt mạch máu não hơn. Điều này càng trở nên nguy hiểm đối với những người dùng estrogen có sẵn các nguy cơ nhồi máu như: tăng huyết áp, rối loạn đông máu. Khi sử dụng thuốc hormon cần xem xét, nghiên cứu tỉ mỉ.
Nghi ngờ tiếp theo, liệu pháp hormone là nguyên nhân gây ra hàng loạt các rắc rối như làm tăng chảy máu và kéo dài chảy máu âm đạo, làm tăng mức độ trầm trọng của bệnh lý viêm gan, làm tăng nguy cơ ung thư tử cung, gây ra ung thư vú ở những người có tiền sử gia đình, sưng phù, đau đầu nghiêm trọng…
Trước những vấn đề trên, sử dụng liệu pháp hormon dưới sự kiểm tra, kiểm định của bác sỹ là tốt nhất. Mãn kinh không phải là một bệnh nên không bắt buộc cần điều trị, song để cải thiện sức khỏe, tinh thần cũng như chất lượng sống của người phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh, người dùng nên xác định rõ tình trạng của mình, trước khi quyết định sử dụng liệu pháp hocmorn.