Đu đủ - thức ăn và vị thuốc

Đu đủ còn có tên là Lô hong phlê (Campuchia), Mắc hung (Lào), Phiên mộc. Tên khoa học là Carica papaya L., thuộc họ Đu đủ. Giống Đu đủ CO5 (Ấn Độ) có hàm lượng 14 - 15 g pagain khô/trái, trong khi trước đây chỉ có 3 - 4 g/trái, có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Mỹ. Đu đủ là cây trồng phổ biến khắp nơi ở nước ta, nhưng chưa đi vào quy mô công nghệ. Sau khi trồng 8 - 10 tháng đã có thể bắt đầu thu hoạch, nhưng năng suất cao nhất là từ năm thứ ba trở đi.

Trước hết Đu đủ là một loại thực phẩm thông dụng. Đu đủ chín có vị thơm ngon, cung cấp nhiều beta caroten (là một tiền chất của vitamin A), vào cơ thể sẽ được chuyển hóa thành vitamin A. Đây là một loại vi chất dinh dưỡng có vai trò là chất chống oxy hóa mạnh, chống khô mắt, khô da và có tác dụng nhuận trường, nồng độ đạt 2.100 mcg beta caroten/100 g ăn được. Tuy nhiên nhu cầu beta caroten cũng cần vừa phải, nếu ăn quá nhiều, liên tục sẽ dẫn đến thừa và gây vàng da cho trẻ. Thậm chí cả trẻ nhỏ đang bú mẹ, nếu mẹ thừa beta caroten sẽ bài tiết qua sữa sang con và gây vàng da cho trẻ. Rất may là hiện tượng vàng da này sẽ mất nếu giảm lượng beta caroten ăn vào.

Đu đủ xanh có nhiều men papain, tác dụng giống như pepsin của dạ dày, nhất là giống trypsin của tụy trong việc tiêu hóa chất thịt. Ở nước ta, gỏi Đu đủ trộn đậu phộng, mè là món ăn rất phổ biến. Ngoài ra người ta còn dùng Đu đủ xanh nấu với thịt để chóng nhừ hoặc nấu cháo đu đủ cùng Thông thảo, Ý dĩ và móng giò cho các phụ nữ đang cho con bú.

Đu đủ còn có tác dụng như một vị thuốc. Hoa đu đủ đực tươi hoặc phơi khô hấp với đường phèn dùng chữa ho, mất tiếng. Trong lá, trái, hạt Đu đủ còn có chất cacpain với tác dụng làm chậm nhịp tim, có người đã dùng làm thuốc chữa tim. Lá Đu đủ xắt nhỏ trộn với thóc dùng chữa bệnh biếng ăn cho bò, ngựa. Nhựa Đu đủ được coi là vị thuốc tẩy giun. Tác dụng trên giun đũa, giun kim và sán heo nhưng không có tác dụng trên giun móc. Tuy nhiên cần lưu ý nếu cho heo ăn lá Đu đủ để tẩy giun, heo thường bị xuống cân và khó vỗ trở lại. Nhựa Đu đủ còn dùng ngoài chữa chai chân và hột cơm. Rễ Đu đủ được dân gian sắc làm thuốc cầm máu.

Nước sắc lá Đu đủ dùng giặt vết máu trên vải, rửa vết thương, vết loét. Lá tươi dùng gói thịt gà để khi nấu chóng mềm.

Như vậy cây Đu đủ rất có ích cho con người, có thể sử dụng được tất cả các phần, từ hoa, lá, rễ cho đến nhựa cây.