Dược thiện phòng chống bệnh do thiếu iốt

Mặc dù chỉ là một vi chất có mặt trong cơ thể với một lượng rất nhỏ, khoảng 0,00004% trọng lượng cơ thể (15-23mg) nhưng iốt lại có vai trò hết sức quan trọng trong việc tham gia tạo hormon tuyến giáp để điều hòa sự phát triển của cơ thể. Thiếu iốt sẽ gây nên bệnh bướu cổ, làm chậm sự phát triển trí tuệ, chậm lớn, kém linh hoạt và giảm khả năng lao động. Để phòng chống tình trạng thiếu iốt và bệnh bướu cổ đơn thuần, việc cung cấp vi khoáng quan trọng này cho cơ thể qua nước uống, muối ăn và các thực phẩm là hết sức quan trọng.

Món ăn chế biến từ sứa

Trong y học cổ truyền, tình trạng thiếu iốt và bệnh bướu cổ đơn thuần thuộc phạm vi các chứng “khí anh”, “anh bệnh”, “anh lựu”, tục gọi là “đại bột tử bệnh”. Để phòng chống các chứng bệnh này, ngoài việc dùng thuốc, châm cứu bấm huyệt, người xưa còn sử dụng các món dược thiện (món ăn - bài thuốc) đơn giản nhưng hiệu quả lại không kém phần quan trọng. Bài viết này xin được giới thiệu với độc giả một vài ví dụ cụ thể.

Bài 1: Hải đới 100g, rửa sạch, nấu canh ăn hằng ngày. Hải đới (Laminaria japonica) là một loại tảo sống ở biển, được mệnh danh là “Vua iốt” bởi lẽ trong thành phần hóa học có chứa rất nhiều iốt. Người ta ước tính trong 100g hải đới có tới 24mg iốt, nên ăn loại rau này thường xuyên sẽ có tác dụng phòng chống tình trạng thiếu iốt, thúc đẩy quá trình chuyển hóa, duy trì công năng bình thường của tuyến giáp trạng. Theo dược học cổ truyền, hải đới vị ngọt, tính mát, có công dụng nhuyễn kiên hóa đàm, lợi thủy thanh nhiệt, thường được dùng để chữa chứng “khí anh” (bướu cổ đơn thuần”.

Bài 2: Sứa 50g, thịt mẫu lệ 50g, nấu ăn thường xuyên. Mẫu lệ, còn gọi là hàu (ostre arivularis), là một loại thủy sản có chứa rất nhiều iốt và kẽm, trong 100g thịt mẫu lệ có chứa tới 70-100mg iốt và kẽm. Thịt mẫu lệ ngon và ngọt, thường được dùng dưới dạng món ăn - bài thuốc như nướng chín rồi tẩm giấm, lá chanh, gừng và gia vị, nấu canh cùng với sứa hoặc nấu canh cùng với đậu tương. Sứa cũng là một loại thực phẩm giàu iốt, trong 100g sứa khô có 132 microgam iốt. Nhiều nhà hàng đặc sản biển còn chế biến mẫu lệ và sứa dưới dạng nộm rất ngon và hấp dẫn. Tuy nhiên, những người tỳ vị hư hàn, “bụng yếu” thì không nên dùng.

Bài 3: Sò biển 50g, tử thái 50g, hai thứ nấu canh ăn thường xuyên. Sò và tử thái đều là những thực phẩm giàu iốt, riêng tử thái (tảo tím) là một trong những loại tảo chứa nhiều iốt nhất, ước tính trong 100mg tử thái có 1,8mg iốt. Theo dinh dưỡng học cổ truyền, tảo đỏ vị ngọt mặn, tính lạnh, có công dụng hóa đàm nhuyễn kiên, thanh nhiệt lợi thủy, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như tràng nhạc (lao hạch), khái suyễn, khí anh (bướu cổ đơn thuần)... Y thư cổ Bản thảo cương mục viết: “Bệnh anh lựu cước khí giả nghi thực chi” (bệnh bướu cổ đơn thuần và cước khí nên ăn tử thái).

Bài 4: Hẹ 150g, thịt ngao 100g, xào ăn hằng ngày. Ngao là loại hải sản rất giàu chất dinh dưỡng và cũng chứa nhiều iốt, trong 100g thịt ngao khô có tới 240 microgam iốt. Theo dược học cổ truyền, thịt ngao vị ngọt, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt hóa đàm, nhuyễn kiên tán kết, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như phù thũng, hoàng đản, bướu cổ, băng đới, lao phổi... Hẹ là loại rau vị ngọt cay, tính ấm, có công dụng làm ấm tỳ vị, ôn thận bổ dương, dùng cùng thịt ngao có tác dụng bồi bổ và hạn chế tính lạnh của loại hải sản này.

Bài 5: Hồng xanh 1.000g, rửa sạch, giã nát, ép lấy nước rồi đem nấu chín cô đặc, chế thêm mật o­ng với lượng bằng lượng nước hồng ép, tiếp tục cô cho đến khi thành dạng cao sền sệt là được, để nguội, đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi ngày uống một thìa canh. Theo dược học cổ truyền, hồng vị ngọt, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt, chỉ khát, nhuận phế, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như khái suyễn, trĩ xuất huyết, anh lựu... Nghiên cứu hiện đại cho thấy, trong 100g hồng xanh có chứa tới 49,7mg iốt.

Bài 6: Hải tảo (Sargassum), hải đới, côn bố, tử thái, rau câu mỗi vị 15g. Tất cả rửa sạch, đem hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Côn bố, rau câu và hải tảo cũng đều là những loại tảo biển có chứa nhiều iốt. Theo dinh dưỡng học hiện đại, trong 100g côn bố có tới 0,28g iốt. Cách đây hơn 2.000 năm, y thư cổ Bản thảo kinh sơ đã viết: “Hải tảo chủ trị anh lựu”.

Bài 7: Tử thái, côn bố mỗi vị 15g; hạ khô thảo, hoàng cầm mỗi vị 9g. Tất cả rửa sạch hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.

Ngoài ra, để phòng chống tình trạng thiếu iốt, còn có thể sử dụng các loại thực phẩm biển khác như hải sâm (trong 100g hải sâm khô có 600 microgam iốt), tôm biển (trong 1 kg tôm biển có 6mg iốt), cá ngần (trong 1 kg cá ngần tươi có 80 microgam iốt), cá chim (trong 1 kg cá chim có tới 120 microgam iốt), mực, cá bạc... Ở những vùng có nguy cơ thiếu iốt hoặc những người đang trong giai đoạn cơ thể cần nhiều iốt như phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt, đang mang thai, thiếu nữ giai đoạn dậy thì... nên dùng nhiều các món dược thiện này.