PHỦ KỲ HẰNG

Kì tức là khá, hằng tức là thường, phủ kì hằng tức là một loại cơ quan không giống với ngũ tạng cũng không giống với lục phủ. Phủ kỳ hằng bao gồm: 6 cơ quan: não, tủy, cốt mạch, mạch đởm, tử cung. Trong đó đởm đã được phần lục phủ nêu nên ở đây không nhắc lại nữa.

NÃO TỦY XƯƠNG

Não ở trong xương sọ, trên đến “thiên linh cái”, dưới đến huyệt phong phủ. Tủy ở trong xương sống từ huyệt phong phủ đi xuống gọi là tủy xương sống. Tủy xương sống qua sống, qua ống tủy lên thông với tủy não và liên hệ với tủy xương của toàn thân. Cho nên thiên Ngũ tạng sinh thành sách Tố Vấn nói: “Mọi thứ tủy đều thuộc vào não”, Thiên Hải luận sách linh khu nói: “Não là bể của tủy”.

Công dụng của não tủy, chủ việc thông sáng của tai mắt sự linh hoạt của tay chân mình mẩy và mọi hoạt động tinh thần. Cho nên não tủy được đầy đủ thì tai to, mắt sáng, chân tay cơ thể vận động nhanh nhẹn, có thể làm được những công việc nặng nhọc phức tạp. Não tủy hao kém (trống rống) thì đầu váng, tai ù, mắt hoa, tinh thần rũ rượi, uể oải, nặng thì tối mặt xây xẩm ngã ra hôn mê. Não là cơ quan quan trọng của cơ thể, quan hệ rất lớn đến đời sống. Không được để hao tổn chút nào. Ví dụ như: Thiên Thích cẩm luận viết: “Châm ở đầu, trúng vào não bộ thì chết ngay lập tức”; Thiên Quyết luận sách Linh khu nói: “Chứng châm đầu thống đầu đau dữ, đau hết cả não, chân tay lạnh đến khớp xương thì chết không chữa được.” Những điều đó đều đã nói rõ, não là một cơ quan rất quan trọng trong cơ thể.

Tủy sinh ở thận, chứa ở trong xương mà nuôi dưỡng cho xương, cho nên thiên giải tinh vi luận sách Tố Vấn nói: “tủy là thứ làm cho xương chắc đặc”, tủy ở trong xương, nhờ ống xương liên hệ với não tủy cho nên tủy sinh ở thân mà có thể nuôi xương, não có thể quản lý tủy và tủy thông vào não.

Xương có tính cứng rắn, chống đỡ cho cơ thể, là giàn giáo cho thân người. Xương được tủy nuôi dưỡng mới giữ được tính cứng rắn. Cho nên thiên mạch yếu tinh vị luận sách Tố Vấn nói: “Xương là chỗ ở của tủy đứng không được lâu, đi thì rung đảo là xương sắp suy loại”.

Như trên đã nói, thận có thể sinh tủy, tủy chứa ở trong xương mà nuôi xương, lại thông với não, cho nên thận, tủy, xương, não có quan hệ mật thiết với nhau.

MẠCH

Phân bố khắp toàn thân, có quan hệ chặt chẽ với tâm tâm chủ huyết, mạch và đường ống chủ huyết lưu thông, mạch với tâm hợp tác lẫn nhau mới hoàn thành được mọi việc vận hành tuần hoàn của huyết dịch. Vì thế công dụng của mạch chủ yếu có 2 mặt như sau:

·         Ngăn giữ khí huyết, làm cho khí huyết vận hành theo hướng nhất định, theo qũy đạo nhất định.

·         Vận tải khí huyết, chuyển vận tinh hoa của đồ ăn uống để nuôi dưỡng của toàn thân.

Sự vận hành của huyết là nhờ vào khí: “Mạch là chỗ ở của huyết lấy khí làm gốc” vì thế mạch chuyển động, mạch đập, chẳng những có thể phản ánh lượng huyết trong mạch nhiều hay ít, vận hành nhanh hay chậm cũng phản ánh được mối quan hệ giữa khí và huyết bình thường hay không. Khí huyết nhiều hay ít, vận hành nhanh hay chậm lại có quan hệ với sự hoạt động của nội tạng, cho nên dùng phép “xem mạch” để suy đoán bệnh là một trong những phương pháp quan trọng về việc chẩn đoán của y học dân tộc.

TỬ CUNG

Tử cung còn gọi là phần “dạ con” ở phần bụng dưới ở trước trực trường, ở sau bàng quang.

1. Tử cung chủ việc kinh nguyệt, chứa nuôi thai:

Kinh nguyệt và chửa đẻ có tử cung làm chủ. Tử cung có quan hệ chặt chẽ với hai mạch xung, nhâm. Hai mạch xung nhâm đều bắt đầu từ tử cung ra. Xung quanh mạch là chỗ 12 kinh mạch, dồn tụ lại, sự thịnh suy của mạch nhâm có quan hệ tới sự chửa đẻ. Mạch xung nhâm thịnh thì có kinh nguyệt, có kinh nguyệt thì có thể có thai cho nên nói: “Xung là bể huyết, nhâm chủ bào thai”. Nếu mạch xung, nhâm yếu suy kinh hết thì khả năng sinh con cũng không còn.

2. Tử cung liên hệ với tâm thận:

Đường lạc mạch của tử cung phía trên nối với tâm, nếu đường lạc mạch này bị trắc trở, không thông, tâm khí không thấu xuống cổ tử cung thì kinh nguyệt sẽ ngừng tắc.

Tử cung đã nối với tâm, lại nối với thận, mà kinh htận lại nối với cuống lưỡi. Với đường kinh này khi thai đã khoảng 9 tháng bị thai đè lên làm cản trở sinh chứng câm không nói được.

Đường mạch của tử cung, một đầu nối với tâm, một đầu nối với thận, cho nên tử cung liên hệ chặt chẽ với tâm và thận.