17:23 ICT Thứ ba, 18/02/2025

Danh mục nội dung

Liên hệ

Trang nhất » Tin Tức » Cây thuốc - Vị thuốc

Liên hệ

ĐỞM PHÀN 膽 礬

Thứ sáu - 04/03/2011 06:32
Đởm phàn là một khoáng vật thiên nhiên có chứa Sulfat đồng (CuSO4,5H2O) hoặc là sản phẩm do chế tạo hóa học mà có.

ĐỞM PHÀN   膽 礬

Vitriolum Caeruleum.

Xuất xứ: Bản Kinh.

Tên khác: Hắc thạch, Thạch phàn, Tất thạch (Bản Kinh), Quân thạch (Đương Chi), Đồng lặc (Ngô Phổ Bản Thảo), Lập chế thạch, Đơn phàn, Thanh thạch tử (Hoà Hán Dược Khảo), Thạch đởm.

Tên khoa họcVitriolum CaeruleumChalcathitum.

Mô tả: Đởm phàn là một khoáng vật thiên nhiên có chứa Sulfat đồng (CuSO4,5H2O) hoặc là sản phẩm do chế tạo hóa học mà có.

Địa lý: Ở trạng thái thiên nhiên, thường gặp ở các mỏ kim loại đồng tại ở những nơi khô ráo, do tác động dủa Oxy mà hóa thành. Trước đây phải nhập, nay tự chế để dùng.

Mô tả dược liệu: Đởm phàn là nhưng tinh thể to nhỏ không đều, hơi trong mờ, chấn cứng dễ vỡ, màu xanh da trời, có vị tanh mùi đồng dễ gây nôn. Khi cho nó vào ống nghiệm rồi đốt nóng lên, nước sẽ bốc hơi và còn lại bột màu trắng, hơi có mùi SO2. Hòa tan trong nước có màu xanh, thả vào một chiếc đinh trong dung dịch này thì đồng sẽ tách ra và phủ lên đinh. Khó tan ở trong cồn.

Tính vị: Vị chua cay, Tính lạnh, Có độc ít.

Quy kinh: Vào kinh Đởm, Can.

Tác dụng: Xổ phong đờm và các vật có độc khác, đồng thời có tác dụngthi liễm.

Chủ trị:Trị động kinh, ngộ độc thực vật, sưng đỏ mắt.

Liều dùng: 1-2 phân.

Cách dùng: Chỉ uống 1 lần. Dùng ngoài để trị lở miệng, toét mắt, trĩ. Rửa mắt phải hòa với nhiều nước.

Kiêng kỵ: Có thai, cơ thể suy nhước, mất huyết, thiếu máu cấm dùng.

Bảo quản: Đặt trong không khí nơi khô ráo, dễ bị gió làm hư, nên gói cất kỹ cẩn thận.

Đơn thuốc kinh nghiệm:

+ Phong đờm Trẻ nhỏ  cũng như người lớn, dùng bột đởm phàn 3g, Trẻ nhỏ  dùng phân nửa, uống với giấm nóng thì nôn ra đờm dãi ngay (Đờm Thị, Tiểu Nhi Phương).

+ Phụ nữ váng đầu, chóng mặt, trời đất quay cuồng gọi là Tâm huyễn, không có huyết phong: dùng Đởm tử phàn 30g, nghiền nhỏ ép thành bánh sậy khô, mỗi lần uống 1 cái nhỏ với nước Đăng tâm, Trúc nhự (Bản Sự Phương).

+ Họng sưng nghẹt không nuốt được, dùng Đởm phàn 6g 5, Bạch cương tàm (sao) 15g. Tán bột, mỗi lần ngậm một ít thì nôn mửa ra nhớt dãi ngay (Nhị Thánh Tán - Tế Sinh Phương).

+ Đau răng, rụng răng: Thạch đởm tán bột,  trộn sữa người xức vào, ngày 3-4 lần (Ngoại Đài Bí Yếu ).

+ Miệng lưỡi lở loét, dùng đởm phàn nửa lượng, bỏ vào trong chậu bạc nung cho đỏ, để một đêm cho ra hết độc, tán bột, lần xức một tí, nôn ra nhớt dãi chua, làm như vậy 2-3 lần là được (Thắng Kim Phương).

+ Tẩu mã nha cam Trẻ nhỏ  thối lợi suy nhược dễ chết) dùng Đại táo 1 trái bỏ hạt ở trong, cho Đởm phàn vào, lấy giấy bọc lại nung đỏ, lấy ra để cho giảm hỏa độc xức vào (Giản Tiện Phương).

+ Trẻ nhỏ  cam răng: Đởm phàn 3g, để trên muỗng nung lửa cho đỏ, trộn 1 tí Xạ hương xức vào nơi răng (Hoạt Ấu Khẩu Nghị).

+ Trẻ nhỏ  bị chứng tỵ cam (cam ăn ở mũi) lở loét: dùng Đởm phàn đốt cho hết khói tán bột xức vào (Giản Yếu Phương).

+ Đỏ húp mắt, dùng Phàn thạch 6g, đốt rồi nghiền bột bỏ vào nước sôi rửa hằng ngày (Minh Mục Kinh Nghiệm Phương).

+ Côn trùng vào lỗ tai, dùng Đởm phàn tán bột trộn tí dấm đổ vào thì ra ngay (Thiên Kim Phương).

+ Chó dại cắn, dùng bột Đởm phàn xức vào (Phổ Tế Phương).

+ Trị tất cả các loại độc, dùng bột đởm tử phàn, trộn với hồ nếp làm viên bằng đầu gà, ngoài áo Chu sa để dưỡng thuốc, khi dùng trộn một viên trong nước lạnh uống (Thắng Kim Phương).

+ Hôi nách, dùng Đởm phàn nửa sống nửa chín, bỏ vào một chút Nị phấn, mỗi lần dùng nửa chỉ, trộn với nước cốt gừng xức vào cho tới khi nào nóng thì thôi, vài ngày làm một lần cho tới khi hết (Giản Dị Phương).

+ Lở loét ở móng tay chân (Giáp thư) dùng Thạch phàn 30g, đốt cho hết khói tán bột xức vào, ngày 4 - 5 lần là khỏi (Mai Sư Phương).

+ Trị sang sưng nóng, dùng Đởm phàn nung tán bột trộn mật xức vào có thể tiêu rụng (Trực Chỉ Phương).

+ Sưng độc không phá miệng ra, dùng Đởm phàn, Tước thỉ (phân chim), mỗi thứ một chút xức vào (Trực Chỉ Phương).

+ Trị hầu tý, hầu phong, nhiều đờm dãi: Đởm phàn 5 phân, Bạch cương tàm 3g. Sao xong, tán bột, lấy một chút thổi vào họng thì nhớt dãi ra (Nhị Thánh Tán - Lâm Sàng Thực Dụng Trung Dược Thủ Sách).

+ Trị trĩ mũi, cam răng, nha cam, lở miệng, chó dại cắn: Đởm phàn 5 phân, Nhi trà 3g, Hồ hoàng liên 3g. Tán bột, bôi vào (Đởm Phàn Tán - (Lâm Sàng Thực Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Ngộ độc: Vị này có độc, nếu sau khi uống có trúng độc thì dùng cam thảo. Quán chúng sắc uống.

Tham khảo:

. Đởm phàn trị đới hư trắng, đỏ, vàng, chứng phụ nữ vật vã, khóc vô cớ (Tân Tu Bản Thảo).

. Đởm phàn gia thêm thuốc trừ phong đởm có tác dụng thanh nhiệt (Gia Hựu Đồ Kinh Bản Thảo).

. Đởm phàn chữa sâu răng, thịt dư trong mũi (Đại Minh Chư Gia Bản Thảo).

. Đởm phàn còn gọi là Thạch phàn, sản trong đống đồng, nhờ được tinh khí của đồng mà thanh,  vị chua mà cay, khí hàn mà thu sáp công chuyên vào Đởm ói mửa, phong nhiệt đờm dãi, làm cho theo đường miệng họng đi lên, bởi trong 5 vị thì chỉ có vị cay là làm cho cay, vị chua làm cho thu liễm, trong 5 tính chỉ có tính hàn thằng được phong nhiệt. Phong nhiệt thịnh ở kinh Thiếu dương, kết hợp với đờm, quyện với khí mồ hôi, đi ngang không giải được. Nếu cho hạ bằng thuốc lạnh thì bệnh càng nặng hơn. Hễ bởi thấp nhiệt dâm hỏa sở phạm thì thấy chứng ngứa âm hộ, băng huyết, lâm trọc. Bởi hàn nhiệt phong đờm độc khí kết tụ bền chắc thì thấy chứng yếu hầu sưng đau, viêm họng, amiđan dạng phong nhiệt. Bởi đởm kết tụ thì thấy chứng ho, động kinh, đau mắt khó chịu. Và bởi các độc giao búa không lành, nội bế giao kết lại thì thấy chứng đau răng v.v... dùng thuốc này thì đủ vượt bật ói ra, khử được đờm dãi, hóa được kết tụ các chứng được giải trừ. Cho nên, người xưa chữa chứng hầu tý nhũ nga dùng Giấm gạo nấu với mỏ vịt, Đởm phàn tán bột hòa giấm chọc vào họng ói mửa đởm nhớt ra thì khỏi. Lại chữa chứng tự bạch điến phong cũng tán với sinh Mẫu lệ hòa giấm thoa vào là lành ngay. Lại chữa đau vị quản do giun lãi, lấy trà thanh hòa bột Đởm phàn, ói ra là lành, lại chữa chứng mã nhã cam dùng Hồng táo tán bỏ hạt cho Đởm phàn vào nung đỏ, tán bột đắp, khử được đờm dãi là khỏi. Các loại trùng vào tai, dùng Đởm phàn hoà Giấm nhỏ vào tai là ra ngay, theo đó là biết công hiệu giỏi về ói mửa. Có sách lại nói rằng vị chua tính hàn có khả năng thu liễm, chẳng biết sách nói thu liễm là dùng vị cay để thu nhiệt độc, vượt lên mà ra, không phải dùng điều thu liễm nó vào trong mà không cho tuyên tán ra ngoài vậy. Hễ các sách luận về dược tính luôn luôn lấy thu làm tán, lấy tán làm bổ, mà không giải thích rõ ràng, thường khó hiểu, dẫn tới sự  sai lầm của người sử dụng. Đởm phàn mài với sắt thành màu đồng là loại thật, có màu tợ xanh dương là tốt nhất (Bản Thảo Cầu Chân).

+ Đởm phàn vị chua chát khô ráo thu liễm, khắc chế chuyển hóa được khối kết tụ, tiêu sưng tán độc, chữa đau răng nha cam, đau họng răng, viêm mũi (tỷ nội âm thực), nghẽn tắc mạch ngón chân, trĩ rò, giang mai, vết thương do giao búa, bạch điến phong, tất cả các chứng sưng đau, chữa đới hạ băng huyết, chữa tà khó nơn tâm phế, đau mắt loét bờ mắt, chó cắn, côn trùng vào tai, hôi nách, ói mửa, phong đờm, tuyệt vời nhất (Ngọc Thu Dược Giải Luận,).

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá
Click để đánh giá bài viết

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

 

Đăng nhập thành viên

Thăm dò ý kiến

Cách tổ chức thông tin trên theo bạn là?

Rất thân thiện

Rất đẹp

Hợp lý

Khó sử dụng

Logo Tuệ Tĩnh Đường Liên Hoa
Logo Cơm Chay Dưỡng Sinh Liên Hoa
Các món ăn Liên Hoa quán