(Trích trong ‘Dịch Thị Y Án ', Trung Quốc)

Một người đàn ông bị nóng lạnh, mọi thầy thuốc đều cho là chứng ngược (sốt rét), đã chữa hơn một năm mà không khỏi, lại cho là chứng lao ngược, hư lao… rồi dùng cả những phương như Miết Giáp Tán và Bổ Trung Ích Khí Thang cũng đều không có kết quả. Sau đó đến tôi xin chữa trị. Chẩn mạch thấy 3 bộ đều Phù, Đại nhưng không có lực. Hình thể gầy yếu, sắc đen, ăn uống không ngon. Xem vậy, tôi còn chưa dám quyết định, chờ đến ngày hôm sau khám lại lần nữa thì thấy trước sau như một, tôi biết chắc đó là âm hư phát nhiệt.

Liền cho: Buổi sáng uống bài Lục Vị ( Đơn bì, Hoài sơn, Phục linh, Sơn thù, Trạch tả, Thục địa); buổi tối uống Bổ Âm Hoàn (Hoàng bá (tẩm nước muối, sao) 160g, Tri mẫu (tẩm nước muối sao ) 80g, Trần bì 80g, Ngưu tất (tẩm rượu, phơi khô) 80g, Xương ống chân cọp ( tẩm sữa, nướng vàng) 60g, Tỏa dương (tẩm rượu, sữa rồi nướng) 60g, Đương quy (rửa rượu) 60g. Tán nhỏ các vị, lấy rượu nấu với thịt dê thiến, luyện với thuốc bột, viên bằng hạt bắp, uống với nước muối nhạt. Bảy ngày sau, ăn uống thấy ngon dần, nóng rét giảm phân nửa. Cho uống tiếp một cân (640g) thuốc nữa, chưa đầy một tháng, bệnh khỏi hẳn. Người bệnh hỏi rằng: “Tôi vì bệnh, uống thuốc đã lâu rồi mà không khỏi, để tâm tra cứu theo cách chuyên chữa chứng ngược thì ngay ở các sách cũng chưa thấy chỗ nào dùng bài Lục Vị Hoàn với Bổ Âm Hoàn như vậy, thế mà nay thầy chỉ dùng 2 phương thuốc đó mà bệnh tôi khỏi được! là nghĩa làm sao? “.

Tôi trả lời: "Chữa bệnh chỉ cốt trước hết biết rõ bệnh tình. Đúng bệnh nào thì nó hiện chứng đó, nhưng có khi hiện chứng tương tự mà lại là bệnh khác, nếu không xét kỹ thì rất dễ lầm. Thí dụ: Bệnhthương hàn lại có loại thương hàn, bệnh trúng phong lại có loại trúng phong, bệnh ngược lại có loại ngược…  còn bệnh của ông đây, giống chứng ngược nhưng không phải là chứng ngược, đó chỉ là do âm hư phát nhiệt đó thôi. Vì chứng trạng của chứng ngược thì khi nóng khi rét, lúccơn rét đến, tay chân phải lạnh toát, sau khi hết nóng thì phải đổ mồ hôi ra mới yên. Ở đây, nóng rét tuy có tái đi tái lại hoặc mỗi ngày 1 - 2 lần nhưng lạnh mà không lạnh đến tay chân, mình lại nóng như lửa, khi bớt nóng, mình mát mà lại không ra mồ hôi, lại kèm hình thể gầy, sắc da đen, trong lòng run sợ, nằm ngủ không yên, miệng khát, đại tiện táo, ăn uống không biết ngon, như vậy mà lại cho là chứng ngược sao ? Hơn nữa, mạch của chứng ngược phải Huyền, khi cơn rét đến thì phải Huyền mà Đại, khi cơn đã lui thì mạch tĩnh mà Huyền, Tiểu, mạch ở đây rõ ràng là Phù Đại không lực chứ chẳng thấy Huyền tí nào. Sáng chiều cũng như nhau chứ không phải trước là mạch Đại sau đó là mạch Tiểu. Như vậy rõ ràng là âm huyết suy kém, dương hỏa mạnh, vì thế, khi hỏa phát ra ngoài thì sinh nóng, khi hỏa uất vào trong thì gây ra lạnh. Còn hình thể gầy là do hỏa thiêu đốt mãi, sắc da đen là do hỏa cực tựa thủy, ngủ không yên là do Tâm huyết suy yếu, ăn uống không biết ngon, miệng khát, đại tiện táo là do bị nung đốt từ trên lẫn dưới. So mạch với chứng đã hợp nhau, đúng là âm hư hỏa vượng, do đó, tôi dùng Lục Vị Địa Hoàng Hoàn để sinh Thận thủy mà tả Tâm hỏa, dùng Bổ Âm

Hoàn để dưỡng huyết, tư âm. Khi âm huyết đầy đủ thì hỏa tà tức kbắc phải hạ xuống, nóng rét sẽ lui, các bệnh đều khỏi, đó làdụng ý của tôi về 2 bài thuốc này.