Tuệ Tĩnh Thiền sư Vị thánh thuốc nam

Tuệ Tĩnh Thiền sư, xưa nay được tôn là vị thánh thuốc nam. Theo tục truyền, ông tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh, tự là Võ Dật, hiệu là Thận Trai, pháp hiệu là Tuệ Tĩnh, quê làng Nghĩa Phú, tổng Văn Thai, huyện Cẩm Giàng, phủ Thương Hồng, tỉnh Hải Dương. Khẩu hiệu và chủ trương mà Tuệ Tĩnh nêu ra là thuốc nam chữa người Nam. Thông qua 2 bộ sách "Nam dược thần hiệu" và "Hồng Nghĩa giác tư y thư".

Tuệ Tĩnh đã giới thiệu các vị thuốc nam, ca ngợi tác dụng điều trị rất hiệu quả của các vị thuốc nam (thần hiệu!). Bộ sách "Nam dược thần hiệu" này gồm 11 quyển, quyển đầu giới thiệu dược tính của 499 vị thuốc nam từ tên gọi khí vị đến chủ trị... xếp làm 22 loại dược vật như: Loại cỏ hoang, loại dây leo, loại cỏ mọc ở nước, loại ngũ cốc, rau, quả, cây, côn trùng, loại có vảy, loài cá, loài có mai, loài chim, loài gia súc, loài thú rừng, loại đất, kim loại... cho đến dược phẩm nguồn gốc từ con người như sữa, nước tiểu trẻ em, tóc, phân...

Bộ thứ hai là tên sách mà chúa Trịnh mệnh danh cho là sách thuốc của Hồng Nghĩa Đường. Bộ sách này gồm 2 quyển thượng và hạ, vừa viết bằng chữ Nôm, vừa viết bằng chữ Hán, nội dung chủ yếu gồm bài phú về thuốc nam, bài phú về dược tính bằng chữ Hán, các mục về y lý chung như: Can, chi, bát quái, tạng phủ, kinh lạc... Chủ trị của các vị thuốc, bài thuốc... thập tam phương gia giảm, ba mươi bảy phương chữa thương hàn... Cả hai bộ sách đã có ảnh hưởng rất sâu rộng trong nền y học cổ truyền dân tộc Việt Nam.

Tuệ Tĩnh Thiền sư đậu Thái học sinh đời vua Trần Dụ Tông, ông không ra làm quan mà đi tu. Ông bị bắt đi cống cho nhà Minh. Tại Trung Quốc, ông chữa khỏi bệnh sản hậu cho vương phi nhà Minh, được phong Đại y Thiền sư. Ở Đền Bia làng Văn Thái có đôi câu đối:

"Thi đậu Hoàng Giáp, tiếng lừng đất Bắc

Chữa bệnh thần diệu, tài quán Nam bang"

Tại đền thờ Tuệ Tĩnh ở làng Nghĩa Phú có đôi câu đối:

"Danh đầu Nhị Giáp nêu gương khoa bảng đời Trần

Sứ mệnh vẹn toàn trổ tài y học đất Bắc"

Hai bộ sách của Tuệ Tĩnh đã được Đại y tôn Hải Thượng Lãn Ông kế thừa và phát huy những thành tựu của bậc tiền bối. Bởi vừa mang tính chất dân tộc đại chúng, vừa mang tính chất khoa học. Do vậy, Tuệ Tĩnh Thiền sư được tôn thờ là vị thánh thuốc nam