SINH XONG (SẢN HẬU) PHÁT CUỒNG

(Trích trong " Tử  Siêu Y Thoại của  Nguyễn Tử  Siêu, Việt Nam)

Tạ thị H, 39 tuổi, mới đẻ được hai ngày, đến ngày thứ 3, bỗng dưng nóng sốt, kêu la ầm ĩ, chạy đi khắp xóm, đã thành hẳn là chứng cuồng. Người nhà bắt về trói trong buồng kín. Đến sáng hôm sau đã đỡ kêu, mời tôi đến thăm bệnh. Chẩn mạch thấy Tế, Sác... mà ngoài da chỉ hơi nóng. Người nhà cho biết: khi đẻ, huyết ra mất quá nhiều... Tôi nghĩ: Huyết ra mất quá nhiều, nên Can mất sự nuôi dưỡng, phong mộc do đó không được yên. Thiên ‘Âm Dương Ứng Tượng Đại Luận’  (Tố Vấn) ghi: “Ở tạng là Can, ở tiếng là hô”. Thiên ‘Ngũ Thường Chính Đại Luận’ (Tố Vấn) ghi : “Ở tạng là Can..., ở bệnh sẽ là chứng dao động sợ sệt". Thiên 'Sinh Khí Thông Thiên Luận" (Tố Vấn) lại có câu: “Âm không thắng được dương thì mạch đi nhanh chóng, dồn cả lại sẽ phát cuồng".

Thiên ‘Bình Nhiệt Luận’ trong Tố Vấn lại có câu: "Nếu âm hư, dương sẽ lấn vào". Xem vậy thì bao nhiêu chứng như điên rồ, chạy, kêu la ầm ĩ, sốt nóng của chị Hảo đều không ra ngoài phạm vi mấy câu đó. Bệnh tình tuy biểu hiện ra 3 trạng thái khác nhau mà gốc chỉ là một ( tức là âm hư ). Tôi liền dùng các vị : Câu kỷ tử, Thục địa, Đương quy, Đảng sâm, Huyền sâm, Mạch môn, Trúc nhự, Bạch vi.... cắt thành một thang lớn cho uống. Uống hết một thang mười phần bớt được 6 - 7, uống hết thang thứ 2, khỏi hơn. Trong bài thuốc trên, tôi dùng vị Huyền sâm làm chủ dược (quân) là tôi căn cứ vào lời chú giải về vị Huyền sâm của  Từ Hồi Khê : Sau khi đẻ, huyết thoát thì âm hư, nên hoả không có gì kềm chế được. Nhưng hoả đó không thể dùng loại thuốc hàn lương (lạnh, mát) để dập tắt mà trong khi khí huyết còn  chưa yên, cũng không thể tiếp tục thu được loại thuốc bổ mạnh. Chỉ có vị Huyền sâm vừa có tác dụng dẹp yên được hoả, đồng thời cũng có ghé bổ ít nhiều...  Đây là lần đầu tiên tôi dùng Huyền sâm để chữa chứng huyết thoát sản phụ mà thu được kết quả”.