Điều dưỡng bệnh nhân

 

Chăm nuôi người bệnh rất cần
 
Cũng nên biết cách giữ gìn thì hơn
 
Khi đau nằm ở trên giường
 
Mọi điều lo nghĩ thường thường hiện ra
 
Nào lo việc cửa việc nhà
 
Mong sao chóng khỏi để mà làm ăn
 
Đau lâu sợ chết đến gần
 
Bỏ con, bỏ vợ, thương thân tiếc đời
 
Âu sầu bệnh nặng chẳng sai
 
Cần khuyên người bệnh thảnh thơi trong lòng
 
Tinh thần giữ vững ở trong
 
Yên tâm điều trị mới mong chóng lành
 
Nhược bằng xúc động thất tình
 
Kém ăn, kém ngủ, bệnh tình sẽ tăng
 
Ví bằng lo chết quá chừng
 
Dễ sinh sợ hãi, mê trầm ngất đi
 
Dù khi gặp bệnh chí nguy
 
Ta đừng thổ lộ chớ hề xôn xao
 
Cấm người khóc lóc ồn ào
 
Cần nên vững dạ tin vào thuốc thang
 
Khi đau tuyệt chớ nhập phòng
 
Uống ăn tiết độ, cấm dùng rượu nem
 
Đương sốt, sau hạ (xổ) kiêng cơm
 
Nên ăn cháo loãng, chớ ham bánh quà
 
Oẹ nôn tả lụ cần ngừa
 
Ăn chất khô nóng, thịt thà khó tiêu
 
Kiêng ăn bệnh chóng khỏi nhiều
 
Uống ăn hỗn tạp, bệnh đều nặng thêm
 
Áo quần nên giặt cho liền
 
Lại năng thay chiếu, lau giường đỡ hôi
 
Trừ rận xông củ ba mươi (bách bộ)
 
Chăm người bệnh nặng, tiện (đại tiện) rồi lại lau
 
Xương khô gió thở nằm lâu
 
Trầy da loét thịt, bôi dầu mộc qua
 
Đầu giường chớ để than lò
 
Muốn đêm ngon giấc, chớ cho ngủ nhiều
 
Để đèn chói mắt muỗi vào
 
Thức khuya uống nước, đái nhiều thâu canh
 
Không ngủ sức khoẻ sụt mau
 
Ăn được ngủ được là liều thuốc tiên
 
Giữ gìn nguyên khí trước tiên
 
Làm cho cơ thể khoẻ lên, bệnh lùi
 
Vững lòng uống thuốc tin thầy
 
Đừng tin phù phép theo lời thế gian
 
Chớ nên cất mả, làm đàn(1)
 
Rồi ra: tiền mất, tật mang được gì
 
Phải đâu sinh ký tử quy (2)
 
Phải đâu số mệnh mà quy cho trời
 
Dở hay: vốn tự ở người
 
Bệnh mà thất trị(3): quá thời, chết oan
 
Chữa sao cho được vẹn toàn
 
Khuyên người thầy thuốc chớ toan công(4) liều
 
Theo gốc mà chữa mới hèo (hiệu) 
 
Bệnh không biến chứng, tà tiêu tan dần
 
Ngộ(gặp) khí thế bệnh tiến lên
 
Kịp thời ngăn chặn biến thuyền, khỏi nguy
 
Công liền, tiếp bổ tuỳ nghi
 
Giữ cho Chính khí khỏi suy vì tà
 
Chữa gần mà phải phòng xa
 
Chặn đường bệnh biến từ da vào lòng
 
Chữa ngay khi bệnh còn nông (5)
 
Chần chứ bệnh nặng khó lòng khỏi ngay
 
Có câu: đau chóng đỡ chầy
 
Là vì không biết chữa ngay kịp thời
 
Thuốc thang sẵn có khắp nơi
 
Trong vườn, ngoài ruộng, trên đồi, dưới sông 
 
Hàng ngàn thảo mộc thú trùng
 
Thiếu gì thuốc bỏ, thuốc công quanh mình
 
Cứ gì phải đợi Sâm, Linh
 
Hạt sen, ý dĩ tính bình sẵn ngay
 
Đại hoàng công hạ tốt đây
 
Chu biên, lô hội dùng thay kém gì
 
Chớ nên chuộng lạ cầu kỳ
 
Chi bằng chữa được kịp thì là hơn
 
Nên dùng các thứ thức ăn
 
Thay vào thuốc bổ có phần lợi hơn
 
Đậu đen trồng được trong vườn
 
Hà tất phải đợi Địa hoàng từ xa
 
Ong rừng lại có hươu nhà(6)
 
Thiếu gì thuốc bổ mà lo gày mòn
 
Bình thường rau đậu bổ hơn
 
Đến khi liệt nhược Sâm, nhung chẳng vào
 
Dù cho Sâm phụ (7) nhiệm màu
 
Âm dương ly thoát thuốc nào cứu đang
 
Ngoài cách điều trị bệnh thường
 
Cũng nên biết cách đề phòng lúc nguy
 
Cứu người bổ ngã tường đè
 
Bỗng dưng chết ngất, cần dè chuyển lay
 
Động di khí loạn nguy ngay
 
Dần dà khí huyết phục hồi thì hơn
 
Cứu người bị bỏng lửa hun
 
Chớ nên ngâm lạnh đắp bùn mà nguy 
 
Trong uống thanh bổ tâm tỳ
 
Mật ong, thuốc bỏng bôi thì đỡ ngay
 
Phạm phòng ngừng thở đôi khi
 
Khuyên người phụ nữ để y trên mình
 
Chớ vì xấu hổ mà kinh
 
Lăn xuống thì chết vô tình sát phu
 
Cứu người chết đuối bến đò
 
Chớ nên dốc thằng chống giò lên trên
 
Nước đè thì khí tuyệt liền
 
Chỉ còn nằm chếch nước bèn chảy ra
 
Cứu người trúng nắng đường xa
 
Chớ nên uống lạnh mới là được yên
 
Cho nằm chỗ ướt không nên
 
Chườm nóng vào rốn dần dần tỉnh ra
 
Gọi là mấy phép phòng ngừa
 
Ta nên hiểu biết để cho đỡ lầm
 
Chẳng qua mấy việc thường làm
 
Sách này hợp lại thành bài “vệ sinh”
 


Xem thêm: Tam bảo 
                 Phòng bệnh truyền nhiễm
                 Dưỡng nhi


1) Bốc mộ tổ tiên đem chôn nơi khác và cúng lễ để cầu giải hạn thay số cho khỏi bệnh theo quan niệm duy tâm

2) Sống là ở gửi, chết là về quê, theo thuyết luân hồi duy tâm của đạo Phật

3) Không được chữa đúng phép và kịp thời (thiếu sót về điều trị)

4) Phép chữa đuổi bệnh tà: hãn, thổ, hạ

5) Bệnh tà lúc đầu ở ngoài da thịt (biểu), nếu không chữa đúng phép và kịp thời thì tà khí dần vào trong(lý)

6) Ý nói ngoài việc nuôi ong lấy mật và săn hươu lấy gạc để dùng, còn nên đi kiếm thêm mật ong rừng và nuôi thêm hươu nai ở vườn nhà để lấy nhung, gạc làm thuốc bổ

7) Sâm phụ thang: nhân sâm 5 đồng cân. Phụ tử chế 2 đồng cân 5 đồng phân, là phương thuốc hồi dương