Khi cư

 

Khởi cư: Xuất nhập (1) hàng đầu
 
Thuận theo động tĩnh của bầu thiên nhiên
 
Âm dương (2) vận chuyển ngày đêm
 
Bốn mùa thời tiết luân phiên chẳng nhầm
 
Xưa rằng : "sáng dậy đêm nằm
 
Ngày làm tối nghỉ là vâng mệnh trời
 
Cũng là cương kỷ của người
 
Khuyên ai dậy sớm, chớ ngồi thâu canh"
 
Cần lao cung ứng nhu cầu
 
Ở đời muốn sống dễ hầu ngồi dưng
 
Cần lao thân thể khang cường
 
Tinh thần vui vẻ gân xương chuyển đều
 
Nhàn cư bất thiện mọi điều
 
Nghĩ thầm làm bậy, đói nghèo theo thân
 
Nhàn cư ủ rũ tinh thần
 
Nằm nhiều khí huyết kém phần lưu thông
 
Còn như làm việc không chừng
 
Cũng là trái với lẽ thường chẳng nên
 
Ham mê, mưu lự thâu đêm
 
Lao tâm, lao lực, không quên phòng ngừa
 
Thuận theo thời tiết bốn mùa
 
Xuân sinh, hạ trưởng, thu thu, đông tàng (3)
 
Mùa xuân khai thái dương thăng (4)
 
Giữ mình khoan khoái chí càng phát sinh
 
Mùa hè muôn vật trưởng thành
 
Chẳng lười hoạt động thân mình mạnh thêm
 
Mùa thu khe khắt im lìm
 
Khởi cư thận trọng chớ nên xuề xoà
 
Mùa đông nấp náu trong nhà
 
Đừng quên tiết lậu (5) xông pha quá chừng
 
Tiết trời biến đổi là thường
 
Nhưng ta phải biết đề phòng mới yên
 
Mùa xuân kiêng gió trước tiên
 
Mùa hạ nắng nóng lại xen mưa rào
 
Mùa thu sương xuống hanh hao
 
Mùa đông gió rét khi nào khỏi mưa
 
Chớ quên ẩm thấp bốn mùa
 
Hư tà rất dễ thừa cơ lấn vào
 
Lục dâm (6) tuy gió dẫn đầu
 
Ai ngờ hàn thấp theo sau hại mình
 
Nắng thì hao khí rành rành
 
Hàn thấp lưu lại thương hình (7) chẳng sai
 
Ví bằng bệnh chữa phát ngay
 
Đến khi tiết đổi lúc rày bệnh sinh
 
Mùa đông chẳng biết giữ tinh
 
Sang xuân cảm gió biến thành bệnh ôn
 
Mùa hè hạ chí âm sinh(8)
 
Không kiêng sống lạnh, thu thành rét cơn
 
Mùa thu phong thấp không kiêng
 
Sang hè sinh bệnh sống phần ỉa phòng
 
Mùa thu khí táo chẳng ròng
 
Mùa đông ho hắng vì chưng phục tà (9)
 
Muốn cho chân khí điều hoà
 
Ta nên kiêng cữ xông pha lỗi thời
 
Thích nghi khí hậu của trời
 
Âm dương hoà hợp trong ngoài mới yên



1) Xuất tác nhập tức mặt trời mọc thì đi làm, mặt trời lặn thì về nghỉ

2) Khí dương Nóng tính động, khí âm lạnh tính tĩnh làm ngưng lại. Âm dương là hai hiện tượng mâu thuấn và thống nhất của một sự vật trong vũ trụ cũng như trong sinh lý và bệnh lý. Danh từ âm dương còn dùng để chỉ trời đất: Dương là trời, âm là đất

3) Mùa xuân thì sinh, hạ thì lớn lên, mùa thu thì thu về, mùa đông thì cất giấu

4) Mùa xuân mở đầu ấm áp (Khí dương mạnh lên)

5) Sơ hở, tiết mất tinh khí

6) Phong, hàn, thử, thấp, táo, hoả

7) Thương tổn đến hình thể : Cảm khí thấp vào hại đến da thịt, gân mạch, lạnh nhiều thì nhức xương, rút gân

8) Tiết hạ chí vào giữa mùa hè (22 tháng 6 dương lịch) thì khí âm bắt đầu sinh (Hạ chí nhất âm sinh) bớt nóng dần

9) Tà khí xâm vào người nhưng chưa phát bệnh ngay mà còn nấp náu ở trong người, đợi khi người yếu hoặc cảm thêm mới phát bệnh (Bệnh năng-Nội kinh)