ĐIỀM THÁI 菾 菜

ĐIỀM THÁI   菾 菜

Beta vlgaris Linn.

Tên Việt Nam: Củ Cải Đường, Củ cải.

Tên khác: Quân đạt thái, Hỏa diêm thái (Thực Vật Học Đại Từ Điển), Điềm thái (Bản Thảo Cương Mục).

Tên khoa học: Beta vlgaris Linn.

Họ khoa học: Chenopodiaceae.

Mô tả: Cây thảo sống 1-2 năm. Rễ trụ phồng thành củ, nạc, ngọt, màu đỏ thẫm. Lá nhẵn, lá ở gốc lớn hơn lá ở ngọn. Hoa tập hợp thành bông khá dài. Hoa màu lục nhạt. Bao hoa 5, hình mành, phần cuối của đài uốn cong vào nhiều hay ít. Nhị 5, có chỉ ngắn nhọn, bao phấn hình bầu dục, Bầu nửa hạ. Vòi nhụy ngắn và dày, 2 đầy nhụy. Quả hạt dẹt.

Địa lý: Cây nhập nội vào trong Việt Nam, trồng ở Đất cát pha ở Ninh Bình để lấy củ làm đường, trồng kém phát triển.

Thu hái, sơ chế: Cây già đào lấy củ phơi dùng hoặc dùng tươi.

Phần dùng làm thuốc: Củ.

Tính vị: Vị ngọt hơi đắng. Tính lạnh.

Tác dụng: Bổ nội tạng, thông lâm, khai Vị, kiện Tỳ, hạ khí.

Chủ trị: Sốt cao, giải phong nhiệt độc.

Đơn thuốc kinh nghiệm : :

+ Nhiệt sốt cao, giã Củ cải đường vắt lấy nước cốt uống. Trị giải khát hạ sốt. Mùa hè luộc cây ăn chống nhiệt. Kiết lỵ, tiêu ra máu, giã nát Củ cải đường vắt lấy nước cốt uống (Kinh Nghiệm Dân Gian).

Tham khảo:

. Củ cải đường còn cho hạt gọi là Điềm thảo tử nấu nửa sống, nửa chín giã lấy nước cho uống, trị trẻ sốt. Dùng hạt ngâm giấm xát lên mặt để trừ vết sần sùi trên mặt, làm da mặt trơn láng trắng đẹp (Bản Thảo Thập Di).

. Giã nát vắt lấy nước uống trị nóng lạnh do lỵ, cầm máu sinh cơ, các vết thương do cầm thú cắn đắp vào có hiệu quả (Bản Thảo Thập Di).

. Mùa hè lấy lá nấu cháo ăn, để giải nhiệt, giải nhiệt độc của kiết lỵ, hoặc giã nát đắp nơi vết lở, làm giảm đau, mau lành (Tân Tu Bản Thảo).

. Sắc lấy nước uống có tác dụng khai vị, khoan hung, hay dùng cho phụ nữ (Đại Minh Chư Gia Bản Thảo).

. Điềm thái bổ trung hạ khí, lý tỳ khí, trị đầu phong, lợi ngũ tạng (Bản Thảo Cương Mục).

. Điềm thái tính bình hơi có độc, người có khí hư lạnh không nên ăn nhiều sẽ làm động khí, người có bụng lạnh ăn vào nó phá trong bụng gây tiêu chảy  (Chưởng Vũ Tích).